Τρίτη 25 Σεπτεμβρίου 2007

Ο Henry Miller για το σκάκι


Καταλαβαίνω απολύτως εκείνους που θεωρούν τον Henry Miller αγαπημένο τους συγγραφέα. Μπορεί να μην είναι από τους πρώτους στις δικές μου προτιμήσεις, όμως είναι ένας λογοτέχνης που δεν είναι δυνατόν να σε αφήσει αδιάφορο γιατί τα έργα του χαρακτηρίζονται από ένα εντελώς ιδιαίτερο μείγμα μυθιστορίας, αυτοβιογραφίας, κοινωνικής κριτικής και μυστικισμού. Το «The Books In My Life» (1952) αναφέρεται σε άλλους συγγραφείς που τον συγκίνησαν. Τα βιβλία υπήρξαν γι' αυτόν πηγή έμπνευσης και τροφοδότησαν τη φαντασία του. Το ενδιαφέρον του εκτείνεται από τους παλιότερους, Βοκκάκιο και Ραμπελέ, μέχρι τους συγχρόνους του, Ιονέσκο και Μπέκετ. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει τη μεγαλοσύνη ενός Γάλλου ποιητή που πέθανε τον χρόνο της γέννησής του, το 1891, του Αρθούρ Ρεμπό: «Είναι ο μόνος συγγραφέας», τονίζει, «που ζηλεύω την ιδιοφυΐα του. Αν τον είχα διαβάσει στα νιάτα μου, αναρωτιέμαι αν θα είχα γράψει ποτέ έστω και μια γραμμή. Στον Ρεμπό αντικρίζω τον εαυτό μου όπως μέσα σε καθρέφτη. Τίποτα από ό,τι λέει δεν μου είναι ξένο, όσο ακαταλόγιστο, παράλογο ή σκοτεινό κι αν είναι».

Στο «The Books In My Life» υπάρχει και ένα σύντομο απόσπασμα που αφορά το σκάκι, το οποίο -αν και προέρχεται από λογοτέχνη τέτοιου διαμετρήματος- δεν είναι απαλλαγμένο από τις γνωστές ανακρίβειες στις εκτιμήσεις που προέρχονται από ανθρώπους που γράφουν για το σκάκι, χωρίς να το γνωρίζουν πολύ καλά. Δεν γνωρίζω αν υπάρχει ελληνική μετάφραση του βιβλίου, οπότε ας μου συγχωρεθούν οι μεταφραστικές προχειρότητες που πιθανώς θα συναντήσετε:

«Δεν υπήρξα ποτέ, ούτε είμαι τώρα καλός παίκτης. Ούτε καν τόσο καλός όσο ο Ναπολέων. Όταν για παράδειγμα ο Marcel Duchamp κάποτε με κάλεσε να παίξουμε μία παρτίδα μαζί, ξέχασα μεμιάς ότι γνώριζα για το παιχνίδι λόγω του υπερβολικού σεβασμού που είχα για την δική του ικανότητα στο σκάκι.

Με τον Lou Jacobs τα πράγματα ήταν χειρότερα. Έχανα εύκολα, επηρεασμένος από την τρομακτική αταραξία του. «Θέλεις μήπως να σου χαρίσω τη Βασίλισσα ή δύο Πύργους ή δύο Αξιωματικούς και έναν Ίππο;» Δεν εκστόμισε ποτέ αυτές τις λέξεις, αλλά νομίζω ότι τις υποδήλωνε με τον τρόπο του. Έπαιζε διαφορετικές κινήσεις κάθε φορά στην αρχή της παρτίδας, σα να περιφρονούσε την όποια ικανότητά μου. Στην πραγματικότητα όμως δεν περιφρονούσε κανέναν. Φαινόταν να μην υπάρχει καμία διαφορά για αυτόν όταν κέρδιζε ή όταν έχανε. Έπαιζε με την ευκολία και τη σιγουριά ενός μάγου και νομίζω ότι χαιρόταν και τις κακές και τις καλές κινήσεις. Εκτός από αυτά, τι μπορεί να σήμαινε για έναν άνθρωπο σαν και αυτόν να χάσει μία παρτίδα σκακιού, ή δέκα ή εκατό; «Θα παίζω σκάκι στον παράδεισο» φαινόταν να λέει. «Έλα τώρα, έλα να το χαρούμε! Παίξε μία τολμηρή κίνηση, μία βιαστική κίνηση!». Φυσικά όσο πιο φαινομενικά βεβιασμένα έπαιζε τόσο περισσότερο γινόμουν προσεκτικός. Υποψιαζόμουν ότι είναι μεγαλοφυΐα. Δεν ήταν πράγματι μεγαλοφυΐα αφού ήταν ικανός να με σαστίζει και να με μπερδεύει έτσι;

Ο τρόπος που έπαιζε το παιχνίδι του σκακιού ήταν ο τρόπος που έπαιζε το παιχνίδι της ζωής. Μόνο οι παλιές καραβάνες μπορούν το πετύχουν. Ο Lao-tse ήταν ένας από αυτούς τους ξεσκολισμένους. Καμιά φορά, όταν η εικόνα του Lao-tse καθισμένου στη ράχη ενός νεροβούβαλου περνάει από το μυαλό μου, όταν σκέφτομαι το υπομονετικό, ευγενικό και συνάμα διεισδυτικό χαμόγελό του, αυτή η σοφία τόσο καλοσυνάτη, επανέρχομαι στον Lou Jacobs καθισμένο απέναντί μου στη σκακιέρα. Πρόθυμο να παίξει το παιχνίδι με όποιο τρόπο ήθελα. Έτοιμο να καταχαρεί με την άγνοιά του ή να λάμψει ολόκληρος με τις ανοησίες του. Ποτέ κακεντρεχής, ποτέ ευτελής, ποτέ φθονερός. Και συνάμα μακρινός σαν τον Σείριο...»


***

Ο Lou Jacobs που αναφέρεται στο απόσπασμα ήταν γνωστός κλόουν του τσίρκου στην Αμερική. Εξασκούσε το επάγγελμα του κλόουν από τα 11 του χρόνια ως τα βαθιά του γεράματα. Διαβάστε για τον Lou Jacobs στη wikipedia: http://en.wikipedia.org/wiki/Lou_Jacobs

***

Διαβάστε για τον συγγραφέα Henry Miller στη wikipedia:
http://en.wikipedia.org/wiki/Henry_Miller

17 σχόλια:

  1. Ο Λάο Τσε καβάλα στον νεροβούβαλο, και περί Τάο τε Κινγκ

    Μια ακόμα εξαιρετική και πρωτότυπη δημοσίευση που πέρασε ασχολίαστη, αν όχι και απαρατήρητη, και θα συνέχιζε να μένει στην αφάνεια, αν δεν ετίθετο στο Επιλογές από παλαιότερες δημοσιεύσεις.

    Όμορφη και γραφική η εικόνα του Λάο Τσε (απαντάται και με άλλες γραφές) στη ράχη του νεροβούβαλου, και πολύ επιτυχής, αν και (ή : επειδή) αναπάντεχος, ο παραλληλισμός του με τη γαλήνη και αυτογνωσία του κλόουν. Ορθώς ο Μίλλερ δεν αναλώνεται σε περιγραφή λεπτομερειών –δείγμα πραγματικά κορυφαίου συγγραφέα–, κεντρίζοντας τον αναγνώστη να ταξιδέψει νοερά και να αυτοσχεδιάσει ο ίδιος το περίγραμμα.

    Βλέπω με τα μάτια της φαντασίας μου ένα θαμπό από την πρωινή υγρασία που αποπνέει το χορτάρι, σαν μέσα από τζάμι με υδρατμούς, τοπίο στην εξοχή, σε πρώτο πλάνο κάποιες ευμεγέθεις πέτρες καλυμένες με γαλαζοπράσινες λειχήνες που ιριδίζουν όπως το πτίλωμα του παγωνιού, στο βάθος μια σειρά γήλοφους στην ίδια απόχρωση, και στη μέση της εικόνας τον Λάο Τσε στον λιτό ανοιχτοκάστανο μανδύα του, με το αραιό γένι, τα βαθουλωμένα μάτια και το μόνιμο καλοκάγαθο χαμόγελο, καβάλα στο ογκώδες βοοειδές με τον γυναικείο τρόπο, και τα δύο πόδια στο ένα πλάι, να πορεύεται παράλληλα με το αργοκίνητο ποτάμι διασχίζοντας την κοιλάδα στον δρόμο του για το επόμενο χωριό.

    Ίσως το σκηνικό μοιάζει με τουριστικό μπατίκ, όμως αυτό φαντάστηκα· ούτως ή άλλως, οι γνώσεις μου περί Ανατολής περιορίζονται στα αντίστοιχα στερεότυπα των ξένων για την Ελλάδα.

    Στην εποχή μου, μαθαίναμε στο μάθημα των Θρησκευτικών π.χ. την ονοματολογία και τον συμβολισμό των αμφίων των ορθοδόξων κληρικών και άλλα παρόμοια, και στο μάθημα της Φιλοσοφίας καταγινόμασταν με τις θεωρίες του Καντ και του Κίρκενγκωρ, όμως δεν έγινε ποτέ λόγος για άλλες, και ειδικά ανατολικές, θρησκείες και φιλοσοφίες. (Ομοίως, διδαχθήκαμε με πάσα λεπτομέρεια τις βυσσοδομίες του Βυζαντίου, αλλά ξεπετάξαμε τους Χετταίους σε μισή σελίδα και δεν μάθαμε ποτέ για τους Αζτέκους και άλλους τέτοιους «άγριους» – αλλά αυτό είναι μια άλλη, μακρά και αυτόνομη κουβέντα.) Εύχομαι σήμερα να έχουν αλλάξει τα πράγματα. Δεν αφίσταται κανείς των ελληνοχριστιανικών ιδεωδών διαβάζοντας κάποιες από τις 81 σύντομες ιστοριούλες τού Τάο τε Κινγκ (απαντάται και με άλλες γραφές)· αντίθετα, αν κρίνω από τον εαυτό μου, έχει καλές πιθανότητες να αναπτύξει περισσότερη κατανόηση και ανοχή προς τον συνάνθρωπο και να περιστείλει τη μισαλλοδοξία του, κεντρικά ζητούμενα, αν δεν απατώμαι, στον χριστιανισμό (τουλάχιστον όπως τον αντιλαμβάνομαι εγώ από τις διδαχές του ιδρυτή του, πριν τις περιλάβουν οι διάφοροι «ερμηνευτές» τους και τους αλλάξουν τα φώτα).

    Θυμάμαι, όταν πριν πολλά χρόνια ανέφερα σε συνομιλητές μου το Τάο τε Κινγκ, με κοιτούσαν με καχυποψία. Θα νόμιζαν ότι είναι κάτι σαν εικονογραφημένο Κάμα Σούτρα.

    Μια από τις ιστοριούλες που μού άρεσε από το πρώτο διάβασμα :

    Όταν γεμίζεις ένα δοχείο, καλό είναι να μην το ξεχειλίσεις, ώστε να μπορείς να το μεταφέρεις.
    Όταν ακονίζεις ένα εργαλείο, καλό είναι να μην το παρατροχίσεις, ώστε να διατηρήσει την οξύτητά του.
    Όταν γεμίζεις το σπίτι σου με χρυσάφι και πετράδια, δεν μπορείς να τα φυλάξεις.
    Αν έχεις γίνει πλούσιος και διάσημος και γίνεις και αλαζόνας, θα σε βρουν δεινά.
    Όταν ολοκληρώσεις το έργο σου και αρχίζεις να ξεχωρίζεις, αποτραβήξου από τη δημοσιότητα· αυτός είναι ο δρόμος του Ουρανού.


    Η (δική μου) απόδοση είναι βέβαια μια πολύ ελεύθερη προσέγγιση του αρχικού κειμένου και μάλιστα τριγωνικά (κινέζικα του 6ου π.Χ. αιώνα σε αγγλικά και αγγλικά σε ελληνικά). Αλλά εδώ δεν μπορούμε να ομοφωνήσουμε αν είναι Τάο ή Ντάο, Κινγκ ή Τσινγκ, ούτε καν στην ερμηνεία του όρου Τάο, στην απόδοση του ίδιου του κειμένου θα συμφωνούσαμε;

    Μια απόδοση στα αγγλικά του Τάο τε Κινγκ βρίσκεται εδώ :
    http://www.religionfacts.com
    /taoism/tao_te_ching.htm

    Μια απόδοση στα ελληνικά του Τάο τε Κινγκ βρίσκεται εδώ :
    http://www.sakistotlis.gr/greek/
    c%20filosophia/c1%20tao%20te%20ching/ttt.pdf

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ανώνυμος29/1/08

    Να κάνω μια παρατήρηση: γιατί να γράφουμε με λατινικούς χαρακτήρες τα ξένα ονόματα; Eιδικά αν ούτε ο ίδιος ο ιδιοκτήτης τους δεν θα τα αναγνώριζε γραμμένα με αυτόν τον τρόπο είτε διότι ποτέ δεν χρησιμοποίησηε λατινικούς χαρακτήρες είτε διότι εμείς δεν τα γράφουμε σωστά.

    πχ ο Λαο τσε που νομίζω ότι γράφεται συνήθως διεθνώς (από όσους δηλαδή χρησιμοποιούν λατινικό αλφάβητο για να γράψουν την γλώσσα στην οποία εκφράζονται ) Lao Tseu κι όχι Lao Tse. Αλλά στον άγγλο ας πούμε κειμενογράφο δεν θα πέρναγε ποτέ από το μυαλό η ιδέα να το γράψει χρησιμοποιωντας ιδεογράμματα, έτσι δεν είναι; Απλώς προσπαθεί να αποδώσει φωνητικά, όσο αυτό είναι δυνατόν, το όνομα.
    Αλλο παραδειγμα που με διασκεδάζει: αντί να γράψει η κάθε πικραμένη Φρανσουά Μιτεράν το γράφει, σε υπέρτατη έξφραση σουσουδισμού Fransoua Mitterand. Το παράδειγμα είναι βγαλμένο από τη ζωή, δεν το επινόησα. Αυτά

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. @ανώνυμος Η παρατήρησή σας είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Για τον Λάο Τσε απαντώται διάφοροι τύποι στο λατινικό αλφάβητο και το Lao Tse υπάρχει ανάμεσα σε αυτούς, δεν είναι λανθασμένος.
    Δεν έχω καταλήξει σε ενιαίο τύπο γραφής για τα ξένα ονόματα στις δημοσιεύσεις του ιστολογίου. Όταν η δημοσίευση είναι ειδησεογραφικού χαρακτήρα προτιμώ την αγγλική γραφή για να διευκολύνεται η αναζήτηση σε άλλες σελίδες που αφορούν τον παίκτη (ή την παίκτρια) ή στις βάσεις δεδομένων παρτίδων. Αντίθετα όταν η δημοσίευση δεν άπτεται της αγωνιστικής επικαιρότητας προτιμώ την ελληνική απόδοση (π.χ. ο Φίσερ σπανίως αναγράφεται στις δημοσιεύσεις Fischer, το ίδιο και ο Λάσκερ κλπ.). Εδώ, στη δημοσίευση αυτή, δεν ακολούθησα την γραμμή, και νομίζω ότι θα ήταν πιο σωστό να είχα γράψει Μίλερ, Λάο Τσε κ.λ.π. όπως προτείνετε.
    Σε κάθε περίπτωση, θα προσπαθήσω, όσο είναι δυνατόν, να ομογενοποιήσω τον τύπο γραφής των ξένων κυρίων ονομάτων στις μελλοντικές δημοσιεύσεις με την προτίμηση να κλίνει προς την ελληνική απόδοση.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Ούτε Άννα ούτε Ντέπυ : Πέγκυ!, και οι αρχές της απλογράφησης και της αντιστρεψιμότητας

    Εγώ πάλι αντιμετώπιζα το ίδιο δίλημμα με τα κύρια ονόματα γλωσσών που γράφονται με το κυριλλικό αλφάβητο : να γράφω Botvinnik ή Μποτβίν(ν)ικ; Grischuk ή Γκριστσούκ; Kasimdzhanov ή Κασιμτζάνοβ; Nepomniachtchi ή Νεπομνιάστσι; Τελικά, αποφάσισα να γράφω Ботвинник, Грищук, Касымджанов και Непомнящий και ξένοιασα :-)

    Με άλλα λόγια, στο ερώτημα αν είμαι Βισσικός ή Βανδικός, εγώ απαντώ : Ζηνικός :-D

    Σοβαρά τώρα, το θέμα σηκώνει πολλή κουβέντα. Ας αφήσουμε τα ονόματα γλωσσών που γράφονται με το κυριλλικό και ας μείνουμε στα ονόματα γλωσσών που γράφονται με το λατινικό αλφάβητο – προσοχή : όχι ονόματα γλωσσών που αποδίδονται με το λατινικό αλφάβητο, π.χ. τα κινεζικά που αναφέρθηκαν, αλλά και ευρωπαϊκών γλωσσών, π.χ. αρμενικά και γεωργιανά.

    Δεν είμαι ειδικός στο θέμα, ούτε έχω σχετικές γνώσεις, οπότε όλα όσα ακολουθήσουν είναι ελεγχόμενα.

    Αν έχω καταλάβει καλά και αν θυμάμαι σωστά, υπάρχουν για το θέμα η αρχή της απλογράφησης και η αρχή της αντιστρεψιμότητας.

    Αντί για επιστημονικό ορισμό, θα δώσω καναδυό, ελπίζω επιτυχή, παραδείγματα.

    Έστω ότι, στη λογική της απλούστερης απόδοσης των ξένων ονομάτων (Γκέτε, Σέξπιρ, Ρουσό, Μποντλέρ, Ντεμπισί…μπρρ, έπιασε μπουγάζι) αποδίδεται και ο αμερικανός συγγραφέας Henry Miller και ο γερμανός ποδοσφαιριστής Gerd Müller ως Μίλερ. Αν θελήσω να ψάξω σε ξένη βιβλιογραφία ή στο διαδίκτυο πληροφορίες, θα δυσκολευτώ. Αν είχε αποδοθεί ο πρώτος ως Μίλλερ και ο δεύτερος ως Μύλλερ, θα είχα πολύ περισσότερες πιθανότητες να «μαντέψω» την αρχική γραφή και να εντοπίσω τις πληροφορίες που ζητώ.

    Άλλο παράδειγμα : Έστω ότι, στην ίδια λογική, αποδίδεται και ο αμερικανός συγγραφέας Ellery Queen (δεν ήταν ένας, δύο ξαδέρφια που έγραφαν με κοινό ψευδώνυμο ήταν, κάτι σαν τον Μπόρχες και τον Κασάρες που έγραφαν με το κοινό ψευδώνυμο Ονόριο Μπούστος Ντομέκ, μην επεκταθούμε όμως) και ο μεξικανο-αμερικανο-δεσυμμαζεύεται ηθοποιός Anthony Quinn ως Κουίν. Θα έχω το ίδιο πρόβλημα. Θα το είχα σε μικρότερο βαθμό αν είχε αποδοθεί ο πρώτος ως Κουήν και ο δεύτερος ως Κουίνν, ούτε καν Κουίν.

    Άλλο παράδειγμα : Αν η αγγλική πόλη (και ποδοσφαιρική ομάδα) Leeds, η αυστριακή πόλη Linz και η αμερικανική εταιρία Merrill Lynch αποδοθούν όλες Λιντς, έχω πρόβλημα, που δεν θα είχα αν αποδίδονταν, όπως τον παλιό καιρό, Ληντς, Λιντς και Λυντς.

    Το θέμα των διπλών συμφώνων είναι σημαντικό. Αν διαβάσω για την πρωτεύουσα Ανάπολις της πολιτείας Μέριλαντ, θα δυσκολευτώ να την αντιστοιχίσω στα Annapolis, Maryland, κάτι που δεν θα συνέβαινε αν διάβαζα Αννάπολις, Μαίρυλαντ. Το ίδιο με την Πενσιλβάνια αντί Πεννσυλβάνια, τον Μισισιπή αντί Μισσισσιππή, την Βιένη (ναι, το είδα κι αυτό) αντί Βιέννη, τη Λοζάνη αντί Λωζάννη και πάει λέγοντας.

    Σύνθετο θέμα, για το οποίο δεν έχω, ούτε είμαι αρμόδιος να δώσω, μονολεκτική απάντηση. Είναι σαφές πάντως ότι, ασυνείδητα, τείνω υπέρ της αρχής της αντιστρεψιμότητας, όχι μόνο στα κύρια ονόματα (ανθρωπωνύμια και τοπωνύμια), αλλά και στις ξένες λέξεις γενικώς, π.χ. γράφω τραίνο και όχι τρένο, μπιλιέττο (κακώς : έπρεπε να γράφω επισκεπτήριο) και όχι μπιλιέτο, βιτρώ (κακώς : έπρεπε να γράφω υαλογράφημα) και όχι βιτρό κ.ο.κ.

    Ας περιμένουμε, αν έχει χρόνο και διάθεση, την άποψη του κ. Σαραντάκου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Το παράδειγμα για το Λιντς της Αυστρίας και το Ληντς της Αγγλίας το έχω χρησιμοποιήσει κι εγώ, οπότε συμμερίζομαι σε κάποιο βαθμό τη θέση του Καλοπροαίρετου. Ομολογώ όμως ότι δεν έχω πια ξεκάθαρες απόψεις για το θέμα και ότι τις μέρες μας, που τα ξένα τοπωνύμια και ανθρωπωνύμια που γράφονται σε μια εφημερίδα έχουν πολλαπλασιαστεί σε σχέση με όσα ίσχυαν πριν από μερικές δεκαετίες, η μόνη ορθολογική λύση είναι η πλήρης απλογράφηση, ενδεχομένως με ελάχιστες εξαιρέσεις (μετρημένες στα δάχτυλα μιας αράχνης αλλά όχι ενός εκατόγχειρα) οι οποίες, σε έναν ιδανικό κόσμο, θα γράφονται ως επίμετρο στα λεξικά.

    Η απλογράφηση έχει το ακαταμάχητο πλεονέκτημα της απλότητας. Διότι συμφωνώ για το Λιντς και το Ληντς, αλλά, πείτε μου, ποια επιπλέον πληροφορία προσθέτει να γράψουμε, αίφνης, Λισσαβώνα;

    Εκτός αυτού, όποιος θέλει να γράφει ελληνικά έχει κι άλλον έναν πολύ πιο επίφοβο σκόπελο να ξεπεράσει, της προφοράς. Μερικά τα έχω γράψει δημόσια κι έτσι ίσως είναι γνωστό ότι έχω χαρακτηρίσει τερατώδες, αν και σωστό, το "Γκρέιαμ" αντί του "Γκράχαμ", αλλά κι εδώ έχω αμφιβολίες μήπως σε είκοσι-τριάντα χρόνια τα εγγονόπαιδά μας μάς θεωρούν γραφικούς.

    Πολλά είπα για να πω ότι στο θέμα διατελώ σε πλήρη σύγχυση. Συστήνω πάντως το άρθρο "Στο κενό ο Καινώ και κιτς ο Κητς" του Γιάννη Χάρη, και ει δυνατόν και τον αντίλογο του Δ. Κούρτοβικ πριν από 7-8 χρόνια στα Νέα. Το γκουγκλ θα βρει τα σχετικά κείμενα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Απόδοση μερικών κύριων ονομάτων στο βιβλίο «Η δεσποινίς Ο» του Ναμπόκοφ

    Μόλις τελείωσα την ανάγνωση του διηγήματος του Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ «Η δεσποινίς Ο» (εκδόσεις Μαΐστρος 2007)ּ μην πάει ο νους σας στο κακό, καμιά σχέση με το ερωτογράφημα «Η ιστορία της Ο» (1954) της Πωλίν Ρεάζ (ψευδώνυμο της Ντομινίκ Ορί, 1907-1998), που έγινε και ταινία το 1975 με την Κορίν Κλερύ στον… επώνυμο ρόλοּ η δεσποινίς Ο του Ναμπόκοφ είναι η ελβετή δασκάλα του των γαλλικών και γκουβερνάντα.

    Στις πραγματολογικές σημειώσεις στο τέλος, ο μεταφραστής Φοίβος Πιομπίνος (με δύο περισπωμένες παρακαλώּ το βιβλίο είναι γραμμένο στο τριτονικό σύστημα, δηλαδή με περισπωμένες, βαρείες και όλα τα κομφόρ) παραθέτει μερικά κύρια ονόματα που αναφέρονται στο διήγημα και τη γραφή τους στη γλώσσα τους. Είπα να τα παραθέσω εδώ να βρίσκονται.

    Ρουσώ – [Jean-Jacques] Rousseau
    Ντιντερό – [Denis] Diderot
    Ρεωμύρος – [René-Antoine Ferchault de] Réaumur
    Βίκτωρ Ουγκώ – Victor Hugo
    Συλλύ Πρυντόμ – [Armand] Sully Prudhomme
    Αλφρέντ ντε Μυσσέ – Alfred de Musset
    Κοππέ – [François] Coppée
    Λαμαρτίνος – [Alfonse de] Lamartine
    Βερλαίν – [Paul] Verlaine
    Μαλλαρμέ – [Stéphane] Mallarmé
    Ροστάν – [Edmond] Rostand
    Μαίτερλινκ – [Maurice] Maeterlinck
    Βεράρεν – [Émile] Verhaeren
    Κορνέιγ – [Pierre] Corneille
    Ρακίνας – [Jean] Racine
    Ραμπελαί – [François] Rabelais
    Σαίξπηρ – [William] Shakespeare
    Ρονσάρ – [Pierre de] Ronsard

    (Ελπίζω να μη έκανα κανένα λάθος εξ αντιγραφής)

    Μερικές παρατηρήσεις :

    Γενικά φαίνεται να ακολουθεί την αρχή της αντιστρεψιμότητας (Βερλαίν και όχι Βερλέν, Μαίτερλινκ και όχι Μέτερλινκ, Ραμπελαί και όχι Ραμπελέ, και Σαίξπηρ και όχι Σέξπιρ).
    Συνήθως διατηρεί τα διπλά σύμφωνα (Μυσσέ, Κοππέ, Μαλλαρμέ, αλλά Ρουσώ).
    Μερικά ονόματα τα παραθέτει εξελληνισμένα (Ρεωμύρος, Λαμαρτίνος, Ρακίνας, αλλά Κορνέιγ και όχι Κορνήλιος).
    Αξιοσημείωτη η απόδοση του Verhaeren με την ολλανδική και όχι τη γαλλική προφορά (πρόκειται για βέλγο γαλλόφωνο ποιητή).
    Ο Prudhomme γράφεται έτσι, χωρίς απόστροφο πριν το homme (το επαλήθευσα από τη wikipedia), αντίθετα με τον παλαίμαχο βέλγο τερματοφύλακα Πρεντόμ, που γράφεται [Michel] Preud’homme (άρα Πρεντ’όμ;).

    Όπως προείπα, απλώς για να βρίσκονται, μια και τα αμέσως προηγούμενα σημειώματα έχουν σχετικό περιεχόμενο (και άσχετο με το αρχικό θέμα).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Περί προφοράς κυρίων –κυρίως– ονομάτων : η νichτα της Βίκυ Λέανδρος, ο ψευδός Βάσκες, ο ππεζεβέγκης, και η άποψη του Μπάμπι

    @ Νίκος Σαραντάκος (κυρίως) :

    Το θέμα της προφοράς είναι πράγματι όχι απλώς σκόπελος, αλλά ύφαλος (κατά το χαρρυκλυννικό «Αυτός δεν είναι θεός, είναι τουλάχιστον ημίθεος και βάλε»).

    Το παράδειγμα με τον Γκρέιαμ (και στις δύο γραφές; δηλαδή, και ο άγγλος συγγραφέας Graham Greene και ο σκώτος ποδοσφαιριστής της Λίβερπουλ Graeme Souness προφέρονται ‘Γκρέιαμ’;), προσθέτω εγώ τον Σων (Sean), και ασφαλώς υπάρχουν αμέτρητα παρόμοια, έχει να κάνει με ολόκληρες λέξεις. (Μην μπλέξουμε με το ghoti τώρα, άλλη φορά.) Εγώ θα πάω ακόμα πιο πίσω, στους φθόγγους που δεν υπάρχουν στα ελληνικά.

    Πώς αποδίδουμε φθόγγους που δεν υπάρχουν στα ελληνικά, π.χ. σ παχύ, ζ παχύ, τσ παχύ, τζ παχύ, ακαθόριστο 'α' και ακαθόριστο 'ι' της ρωσσικής, στιγμιαίος γλωττικός φραγμός (glottal stop);

    Πώς ξεχωρίζουμε στην προφορά τα ‘ντ’ των πόλεων της βόρειας Ιταλίας Padova και Mantova, και του ζωγράφου Cezare Pronti και του πολιτικού Romano Prodi; (Πάντως, ο –μέγιστος των ισπανιστών– Ηλίας Ματθαίου έγραφε 'Θερβάν-τες'.)

    Τι κάνουμε με τα ιταλικά συμπλέγματα ci και gi που πριν από φωνήεν δεν ακούγεται 'ι', π.χ . ciao – τσάο, giorno – τζόρνο, τα 'τσ' και 'τζ' παχιά; Κάνω επίδειξη γνώσεων αν αποδίδω την Cio-Cio-San ως Τσο-Τσο-Σαν και τον Giorgio de Chirico ως Τζόρτζο ντε Κίρικο, ή πρέπει να βάζω την έρμη τη γιαπωνεζούλα, δεν της φτάνει το δράμα της που την παράτησε εκείνος ο αχρείος ο Πίνκερτον, να κελαηδάει κιόλας, Τσίο-Τσίο-Σαν;

    Πώς ξεχωρίζουμε τις «κλίμακες βαθύτητας» (δικός μου ο όρος, δεν γνωρίζω τον κατάλληλο γλωσσολογικό όρο) των συμφώνων; Π.χ., πώς ξεχωρίζουμε τα υπερωικά κάππα και χι από τα αντίστοιχά τους σταφυλικά; (Άλλο το χι το δικό μας στη δική μας «νύχτα», άλλο το χι της κυρίας αντιδημάρχου Πειραιώς επί των πολιτιστικών, όταν τραγουδούσε, στη δική της «νύχτα», κατά το γερμανικό ich).

    Πώς θα αποδώσουμε το παχύ 'λ' στη 'σαλονικιώτικη' Σαλονίκη (όπως λέει και το γνωστό ευφυολόγημα, η Θεσσαλονίκη γράφεται με δύο σίγμα και προφέρεται με δύο λάμβδα :-)) για να το αντιδιαστείλουμε με το λεπτό 'λ' στη 'χαμουτζήδικη' Θεσσαλονίκη;

    Τι κάνουμε με το ισπανικό 'll'; Πρέπει να ελέγχουμε την καταγωγή για να καταλήξουμε αν θα αποδώσουμε τον Allende ως Αλιέντε, Αγιέντε ή Αζέντε –το ζ παχύ–, ή π.χ. να θεωρήσουμε ότι ισπανική γλώσσα ίσον καστιλλιάνικη διάλεκτος και τα ισπανικά που ομιλούνται στην υπόλοιπη Ισπανία και στην ισπανόφωνη Αμερική είναι απλώς τοπικές διάλεκτοι; (Αυτή η δεύτερη λύση φαίνεται λογικότερη· αλλιώς, πρέπει να βλέπουμε «Φουρτουνάκηδες και Βροντάκηδες» και να τσιτακίζουμε προκαταβολικά.)

    Αντίστοιχα, τι κάνουμε με τα ισπανικά z και c όταν ακολουθούνται από e ή i (το z και στο τέλος της λέξης); Πρέπει να ελέγχουμε την καταγωγή για να αποδώσουμε το Pérez ως Πέρεθ ή Πέρες (πάντως όχι Πέρεζ) και τον Vázquez ως Βάθκεθ (βγάζει δοντάκια, το χρυσό μου) ή Βάσκες (πάντως όχι Βάσκεζ);

    Ποιος θα συμμεριστεί ότι, γράφοντας 'Μπρρζίου', προσεγγίζουμε ικανοποιητικά το Brasil (προσοχή, με s στα πορτογαλικά) ή γράφοντας 'Σάουν Πάουλου', αποδίδουμε το São Paulo;

    Πώς θα αποδώσουμε το ανεπαίσθητο 'φ' που εκφέρεται μετά το 'π' και το ανεπαίσθητο 'θ' μετά το 'τ' των κυπρίων; (Σκέφτομαι τον «πεζεβέγκη» -σε ένα σχετικό λεξικό το έχω δει ως «ππεζεβέγκης»- που τάχει στην «πούγγα» του Βιολάρη, τα «συγχαρητθήρια» της Άννας Βίσση και τον «ψεύθικο κόσμο», χωρίς καν ταυ, της Αλέξιας.)

    Τι κάνουμε με τα ... έμφωνα σύμφωνα, π.χ. τα l και r των τσεχικών (και άλλων γλωσσών), λόγου χάρη Plzeň – Πίλσεν (το γιώτα το καταβρόχθισε το κεφαλαίο P, εξού και η επιβλητική μπάκα του);

    Και χιλιάδες άλλα ων ουκ έστιν αριθμός…

    Εκτός από τα κείμενα του Γιάννη Χάρη και του Δημοσθένη Κούρτοβικ, υπάρχει και η άποψη του Γιώργου (εσχάτως, μετά την αναγόρευσή του ως προέδρου του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, Γεωργίου, ακριβώς όπως ο Κωστής Στεφανόπουλος της ΔΗ.ΑΝΑ. έγινε Κωνσταντίνος όταν εξελέγη Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, και όπως ο υπουργός εξωτερικών της Κύπρου Γιαννάκης Κασσουλίδης έγινε Ιωάννης όταν αποφάσισε να θέσει υποψηφιότητα για την προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας) Μπαμπινιώτη στο άρθρο του «Αντιστρεψιμότητα και όχι απλογράφηση» στην εφημερίδα «Το Βήμα» της Κυριακής 9/11/1997.

    Η άποψή σας για την παράθεση επιμέτρου στα λεξικά με τις αποδόσεις των κύριων ονομάτων ξένης προέλευσης στα ελληνικά είναι απλή όσο το αυγό (πώς; αβγό; βρε ουρτ!) του Κολόμβου, και γι΄ αυτό και η πιο ενδεδειγμένη λύση. Ήδη την εφαρμόζει η έκδοση του 1993 του Ελληνικού Λεξικού Τεγόπουλου – Φυτράκη που έχω. Σκέφτομαι μάλιστα μήπως ήταν καλύτερα η προσωρινώς οριστική αυτή απόδοση να μην αφεθεί στη διακριτική ευχέρεια του κάθε λεξικογράφου, ώστε να αποφευχθούν αδιέξοδα του στυλ ο π.χ. Baudelaire να αποδίδεται από τρία διαφορετικά και εξίσου έγκυρα λεξικά ως Βωδελαίρος, Μπωντλαίρ και Μποντλέρ, αλλά να την αναλάβει, έστω και κατ΄ επίφαση, το Υπ.Ε.Π.Θ., και το σχετικό αποτέλεσμα να υπάρχει αναρτημένο στον ιστοτόπο του, προς χρήση παντός ενδιαφερομένου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Ποδοσφαιρογλωσσικές αναμνήσεις, ο ψαγμένος Διακογιάννης, και ένα κουίζ, κυρίως για γαύρους

    Το 1975, ο Ολυμπιακός έπαιξε για το κύπελλο UEFA με τη Δυναμό Κιέβου. Αποκλείστηκε, με 2-2 εδώ και 0-1 έξω.

    Ο χρόνος έχει ξεθωριάσει στη μνήμη μου τις περίτεχνες ενέργειες του Δεληκάρη, τις επελάσεις πάνω στον πλάγιο αριστερό ασβέστη του Αγγελή και τα σπριντ του, μακαρίτη πια, Κρητικόπουλου (της αγαπημένης «Βαρβάρας» της εξέδρας) που σίγουρα έγιναν και στα ματς αυτά. Θυμάμαι όμως την απορία μου που ο τηλεοπτικός εκφωνητής (ένας είναι ο εκφωνητής) αποκαλούσε με αυτοπεποίθηση Μπλαχίν και Κολατώφ τους, κατά τις εφημερίδες, Μπλόκχιν ή Μπλόχιν και Κολότοβ.

    Τον επόμενο χρόνο, όταν έκανα την πρώτη γνωριμία μου με την εκθαμβωτική σλάβα αρχόντισσα και ειδικότερα με την προφορά της, βρήκα την εξήγηση.

    Οι συντάκτες των εφημερίδων απέδιδαν από τα αγγλικά Blokhin (γαλλικά Blokhine, ιταλικά Blochin, ισπανικά Blojín) και Kolotov, ή απλώς διάβαζαν και πρόφεραν τα κυριλλικά Блохин και Колотов με ελληνική προφορά. Ο εκφωνητής την είχε ψάξει περισσότερο.

    Αυτό που δεν θυμάμαι είναι αν το μικρό όνομα του (καλύτερου ευρωπαίου ποδοσφαιριστή για την ίδια χρονιά και μετέπειτα προπονητή των Ολυμπιακού, ΑΕΚ, ΠΑΟΚ, Ιωνικού, αλλά και Εθνικής Ουκρανίας) Μπλαχίν, Олег, το πρόφερε κι αυτό με αγγλική, Όλεγκ, ή ρωσσική, Αλιέ(γ)κ, προφορά. Έχω την εντύπωση ότι το πρόφερε Ολέγκ. Αλλά πάλι, στην Ουκρανία, αντίθετα με τη Ρωσσία, δεν έχουμε аканье (το άτονο ο τρέπεται σε ακαθόριστο a, το λεγόμενο schwa των γλωσσολόγων), μα оканье (το άτονο ο διατηρεί την προφορά του). Να την είχε ψάξει τόσο πολύ τη δουλειά ο μεγάλος Ζανό και να πρόφερε το Олег όχι με τη ρωσσική, αλλά με την ουκρανική προφορά, σε εποχές που Ρωσσία και Ουκρανία δεν ήσαν χωριστές χώρες, αλλά δημοκρατίες (λέμε τώρα) της ενιαίας Σοβιετικής Ένωσης; Σαν να λέμε, πρόφερε τον δραμινό Χαραλαμπίδη με το λ παχύ και τον κρητικό Κουνενάκη με μακρό το άλφα και τσιτακισμό στην κατάληξη; :-)

    Κουίζ για γαύρους (αλλά όχι μόνο) : Ποια ιδιαιτερότητα είχε ο εδώ αγώνας Ολυμπιακού – Ντυνάμο (αυτή είναι η ορθή προφορά, στα ρωσσικά η λέξη είναι παροξύτονη);

    Και για όσους δεν κατάλαβαν, η αρχόντισσα είναι η ρωσσική γλώσσα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Ανώνυμος4/2/08

    Απάντηση στο κουίζ! Ο εντός έδρας, λόγω τιμωρίας του Καραϊσκάκη έγινε στην Τούμπα! Όχι και τόσο φιλικό περιβάλλον για τον Ολυμπιακό!
    Που το θυμήθηκες; πωπωπω

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Ελεκτροπούτερε, Ζαπορίζια, Τσερνομόρετς, Λίτεξ και λοιπά ευρωπαϊκά μεγαθήρια

    Σωστός, αυτή είναι η απάντηση!

    Σαν παραμύθι ακούγεται ότι ο Ολυμπιακός έχει παίξει ευρωπαϊκό παιχνίδι με έδρα την Τούμπα! Ίσως φιλικότερες στον Ολυμπιακό πόλεις, όπως π.χ. η Πάτρα ή το Ηράκλειο, δεν είχαν γηπεδική επάρκεια κατά την UEFA, ή απλώς δεν πληρούσαν το όριο απόστασης της τιμωρίας. Στις μέρες μας, σε περίπτωση τιμωρίας της έδρας του, θα προτιμούσε να παίξει στο γήπεδο, ξερωγώ, της Μακκάμπι Νετάνυα ή της αλήστου μνήμης Ελεκτροπούτερε Κραϊόβα παρά στην Τούμπα :-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Λατινική απόδοση ήδη εξελληνισμένου επωνύμου : σκακιστικά και ποδοσφαιρικά παραδείγματα

    @ Νίκος Σαραντάκος (κυρίως) :

    Μιλήσαμε, και συνεχίζουμε, για τη ελληνική απόδοση ξένων ονομάτων. Τι γίνεται όμως με τη λατινική απόδοση ελληνικών, τέως ξένων, ονομάτων;

    Εξηγούμαι.

    Τα τελευταία χρόνια, για λόγους που δεν είναι της παρούσης, όλο και αυξάνονται οι έλληνες υπήκοοι με επώνυμο ξένης προέλευσης, που ενώνονται με τη συντροφιά των μέχρι πρόσφατα ολιγάριθμων ξένων επωνύμων που έχουν εξελληνιστεί παλαιότερα και γράφονται πλέον με το ελληνικό αλφάβητο (π.χ. Αβέρωφ, Έβερτ, Κοέν, Κουν, Μυράτ, Νέζερ, Φιξ, Φυσσούν, Χορν· δεν μπορώ να ελέγξω αν ισχύει ότι το επώνυμο Βενιζέλος είναι εξελληνισμένο το εβραϊκό Μπεν Σαλόμ ή, κατ΄άλλη πηγή, Μπεν Ζελόν).

    Ερώτημα : αν απαιτηθεί η απόδοση με λατινικούς χαρακτήρες εξελληνισμένου επωνύμου (π.χ. έκδοση διαβατηρίου, ένταξη στους πίνακες Έλο), πρέπει να ακολουθήσουμε τους κανόνες εκλατινισμού των αμιγώς ελληνικών επωνύμων, ή πρέπει να ανατρέξουμε στην αρχική ορθογραφία του επωνύμου στη γλώσσα προέλευσης;

    Παραδείγματα από τον σκακιστικό χώρο :

    Ο Πέτρος Βαλντέν του ΣΟ Παγκρατίου, ορθώς αναγράφεται στους πίνακες διεθνούς Έλο ως Valden, ή θα έπρεπε να αναγράφεται ως Wallden ή και Walldén (αν υποτεθεί ότι αυτή είναι η αρχική ορθογραφία του επωνύμου του);

    Ομοίως :

    Ο Σεμπαστιάν Φίλιππας-Ντεκουάν της ΠΣ Περιστερίου : Dekouan ή Decoine (ή Dequanne);
    Ο Πάολο Κοντσέττι του Νικηφόρου Καλλιθέας : Kontsetti ή Concetti;
    Ο Ευγένιος Χέριγκ του ΦΟ Ελληνικού : Herig, Hering ή Herring;
    Ο Μιχαήλ Βόλφσων του ΣΟ Πύργου : Volfson ή Wolfssohn;

    Παραδείγματα από τον ποδοσφαιρικό χώρο :

    Το τέκνο του, έλληνος υπηκόου πλέον, παίκτη του Παναθηναϊκού Βαζέχα, στο διαβατήριο θα αναγράφεται Vazecha (ή Vazeha, δεν είμαι σίγουρος για τους κανόνες μεταγραφής) ή Warzycha (η γραφή του επωνύμου στα πολωνικά);

    Και το πιο δύσκολο, με τρεις επιλογές :

    Το τέκνο του, έλληνος υπηκόου πλέον, παίκτη του Ολυμπιακού Τζώρτζεβιτς (ή Τζόρτζεβιτς, δεν θα τα χαλάσουμε), στο διαβατήριο θα αναγράφεται Tzortzevits (η απόδοση του επωνύμου από τα ελληνικά στα αγγλικά), Đorđević (η γραφή του επωνύμου στα σερβικά) ή Djordjevic (η απόδοση του επωνύμου από τα σερβικά στα αγγλικά);

    Σχετικά με το θέμα, εδώ υπάρχει πόρισμα του Συνηγόρου του Πολίτη με τίτλο «Μεταγραφή ονοματεπωνύμων με λατινικούς χαρακτήρες στα διαβατήρια και τα δελτία αστυνομικής ταυτότητας» (Απρίλιος 2003).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Θεθέο και σεσέο κατά περίπτωση; Ναι. Ματθαίου έφα

    Στη δημοσίευσή μου της 2/2/08 αναρωτιόμουν αν, για να αποδώσουμε τα ισπανικά ονόματα (Πέρεθ ή Πέρες; Βάθκεθ ή Βάσκες;), πρέπει να εξετάζουμε την καταγωγή.

    Ο (μακαρίτης από το 1996, αλλά αθάνατος λόγω της μετάφρασης του, κατά πολλούς, κορυφαίου λογοτεχνήματος όλων των εποχών «Δον Κιχώτης», εμπλουτισμένης με σχόλια ισπανών θερβαντιστών και πολυάριθμες πραγματολογικές σημειώσεις του ιδίου στη δίτομη έκδοση του «Εξάντα»· τον ανέφερα και όταν σημείωσα ότι ξεχωρίζει το έρρινο ντ γράφοντας, τουλάχιστον στον «Δον Κιχώτη», Θερβάν-τες, Αν-τόνιο, Λεπάν-το κ.τ.ό.) Ηλίας Ματθαίου, στους τρεις τόμους ανθολογούμενης ισπανικής και ισπανόφωνης ποίησης στις εκδόσεις «Γνώση» (ισπανική ως τη γενιά του 1927 : 1983, ισπανόφωνη Αμερική : 1987, ισπανική από τη γενιά του εμφυλίου και μετά : 1989) πάντως, έκανε ακριβώς αυτό : απέδιδε τα ονόματα των ποιητών ανάλογα με τη χώρα προέλευσής τους.

    Διευκρίνιση : Αποφεύγοντας τις, υπαρκτές, εξαιρέσεις, μανιχαϊστικά, ceceo (θεθέο : το c πριν από τα e, i και το z προφέρονται θ· π.χ., η λέξη cereza –κεράσι– προφέρεται θερέθα) έχουμε στην Ισπανία και seseo (σεσέο : το c πριν από τα e, i και το z προφέρονται σ· π.χ., η ίδια λέξη, cereza, προφέρεται σερέσα) έχουμε στην ισπανόφωνη Αμερική.

    Ο λόγος στον Ματθαίου :

    Miguel Hernández : Μιγκέλ Ερνάντεθ
    Luis Cernuda : Λουίς Θερνούδα
    Ángel González : Άνχελ Γκονθάλεθ
    José Asunción Silva : Χοσέ Ασουνσιόν Σίλβα
    Enrique González Martínez : Ενρίκε Γκονσάλες Μαρτίνες
    Sara de Ibáñez : Σάρα ντε Ιμπάνιες

    Περιττό να διευκρινίσω ποιοι είναι από ποια μεριά του Ατλαντικού. Ή μάλλον, ας εξειδικεύσω ότι οι της κάτω τριάδας είναι τέκνα της Κολομβίας, του Μεξικού και της Ουρουγουάης αντίστοιχα.

    Λοιπόν; Πρέπει να εξετάζουμε την καταγωγή για να αποδώσουμε τα ισπανικά ονόματα;

    Ο άνθρωπος που, εκτός από τον Δον Κιχώτη και τους τρεις τόμους ανθολογούμενης ισπανικής και ισπανόφωνης ποίησης, μετέφρασε, με τον άψογο τρόπο που μετέφρασε, και τις «Παραδειγματικές νουβέλες» του Θερβάντες, και το «Τσιγγάνικο Ρομανθέρο» του Λόρκα, και τα «100 ερωτικά σονέτα» του Νερούδα, είναι ο πιο αρμόδιος να απαντήσει, και έχει ήδη απαντήσει.

    Ναι. Πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη την καταγωγή.

    Ματθαίου έφα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Δεν διαφωνώ να λάβουμε υπόψη την καταγωγή, θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε όμως ανυπέρβλητες δυσκολίες στην περίπτωση ειδικά της ισπανικής γλώσσας. Π.χ. ο Λόρκα είναι "Φεδερίκο Γκαρθία" ή μήπως "Γκαρσία", δεδομένου ότι ήταν από την Ανδαλουσία που έχει κυρίως σεσέο; Ή ακόμα χειρότερα "Φεδερίκο Γαρσία", μια και το G ανάμεσα στα φωνήεντα προφέρεται ως γ; Εννοείται βέβαια ότι δεν προφέρεται με τίποτα "Φεντερίκο" γιατί το d ανάμεσα στα φωνήεντα είναι δ.
    Και τι θα γίνει με το δίγραμμα ll; Πότε θα το πούμε γιε και πότε λιε; Εδώ να δείτε χάος! Ο Νερούδα το πρόφερε λιε και δεν είμαι καθόλου σίγουρος αν είναι η πρότυπη προφορά στη Χιλή. Και ο καϋμένος ο Μάριο Βάργας Λιόσα που τον λέμε "Γιόσα" ενώ ο ίδιος έχει ζητήσει να μην τον λέμε έτσι;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. Αγαπητέ καλοπροαίρετε, ο δρόμος προς την Κόλαση είναι στρωμένος, θα έλεγα, με καλές προαιρέσεις. Θέλω να πω, μας βάζετε πολυ ψηλά τον πήχη. Τα ξένα ονόματα, αν μη τι άλλο επειδή έχουμε μόνο 24 γράμματα στο αλφάβητο, δεν μπορούμε να τα αποδώσουμε παρά συμβατικά. Να το πάρουμε απόφαση ότι η τελειότητα δεν είναι του κόσμου τούτου.

    Το άλλο ερώτημα, πώς θα λατινογραφηθούν τα "αντιδάνεια ονόματα" σκέφτηκα αρχικά να το ξεπεράσω με ηγεμονική απάθεια, αλλά δεν είναι και τόσο αμελητέο. Θα έλεγα, εξαρτάται που΄απευθύνεται κανείς. Αν σε ένα γενικώς αλλοδαπό κοινό, θα έλεγα Tzortzevits, δηλαδή μεταγραφή του ελληνικού. Αν στην παλιά του πατρίδα, με τον τρόπο που γράφεται εκεί (έστω στο λατινικό αλφάβητο).

    Πολλήν ώρα έφαγα κάποτε που είχα να μεταφράσω επιστολή προς έλληνα που είχε μεταγραμματιστεί στα γαλλικά Sopiliadis. Με τη βοήθεια του τηλεφωνικού καταλόγου βρέθηκε ότι ο συγκεκριμένος το έγραφε με Ω και Η, αλλά άλλοι ομοηχεπώνυμοί του χρησιμοποιούσαν άλλες βαριάντες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. Ανώνυμος6/2/08

    καλησπέρες στους σχολιαστές.
    πολύ ενδιαφέρουσα η δίχως τέλος συζήτηση της μεταγραφής των ονομάτων -και όχι μόνο.
    ήθελα να σημειώσω ότι πολύ πρόσφατα ανακάλυψα σε κυπριακό βιβλίο τυπωμένο στην κυπριακή διάλεκτο, ότι τα παχιά "σ", "σσ" "ξ", "τζ" σημειώνονται με ειδικό τόνο ώστε να προφέρονται ορθά!
    επίσης να προσθέσω από προσωπική εμπειρία, ότι προτίμησα το "ιστορικά" καθιερωμένο Γκράχαμ Γκρην έναντι του ορθότερου "Γκρέιαμ", άκουσα κατσάδα από γερμανοτραφή όταν εσφαλμένα και από άγνοια (ομολογώ) έγραψα τον Πέτερ Λόρε "Πίτερ Λόρι", ενώ ο ίδιος γερμανοτραφής και γερμανομαθής χρησιμοποιούσε αδιακρίτως τα Βάσκεθ και Βάθκες για τον μακαρίτη τον Μανόλο και βρέθηκα σε μεγάλο δίλημμα όταν χρειάστηκε να μεταφράσω τη "Maja desnuda" του Γκόγια και υπέκυψα στο και πάλι "ιστορικά" καθιερωμένο μολονότι καραλανθασμένο "Γυμνή μάγια" χάριν της -όποιας- αναγνωρισιμότητας του πίνακα από το ελληνικό κοινό.
    και να προσθέσω και τούτο το άρθρο στα όσα ενδιαφέροντα έχετε ήδη αναφέρει

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  16. Ανώνυμος6/2/08

    Ah, ti mou eipes tora kaloproerete...

    Proton sorry gia ta greeglish alla den exo ellinika mia kai eimai sto exoteriko.

    I nomothesia allaxe os exeis:
    (a) Arxika o kathenas metefraze opos ithele to onoma tou sto diavatirio. (akoma kai ta amigos ellinika)

    (b) Ta sustimatikopoiisan kai zitousane ola na metafrazontai me sigekrimeno tropo. Kai ta xena onomata. Tote sinantisa provlima, mia kai xafnika an kai se ena soro meri eimoun "Wallden", eprepe na metafrasto sto diavatirio os "Valnten". (Seimiose oti to "Valden" tis fide einai lathos outos i allos dioti to delta metafrazetai "nt" kai oxi "d"). San endiameso stadio grafotane "Valnten ou Wallden", kai oi mi gnostes tis gallikis, polles fores to pernousane gia ena onoma opos to Van Welly as poume!!

    Meta apo prosfiges sti dikaiosini (!)(sinigoro tou politi nomizo?) apo diafores paromoies periptoseis allaxe o nomos:

    (c) Tora, an kai iparxei sinistomenos tropos metafrasis, o kathenas meta apo aitisi mporei na valei tin orthografia pou epithimei (to sostotero).


    Telos, sti Fide mporei na allaxei i orthografia epeita apo aitisi.
    Prosopika, an kai sto diavatirio kai episima protimo ti sosti orthografia (Wallden), sto skaki kai sti Fide protimo to Valden mia kai tha apofigo na me fonazei oli i skakistiki ellada "Oualden" :-)

    PS: mia kai kaloproeretos alla poli prosextikos me ti glossa na po (i) xero oti o Derrida exei dio "r" alla gia kapoio periergo logo to nickname pou xrisimopoio einai "derida". (ii) Xrisimopoio poli perierga greeglish..den eho sigekrimeno convention gia tin orthografia!! e.g. pote vazo "h" pote "x" gia to chi, pote vazo "i" se ola, pote (otan mou fenetai poli ashimo) vazo "ei" etc.. Mi to psahneis, mallon shizofreneis tha eimai ;-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  17. Η RAE, ο Πόο, η Μάγια Μελάγια και ο Somerset Mom

    @ Ηλίας Οικονομόπουλος (κυρίως) :

    Είχα θέσει κι εγώ το θέμα του ισπανικoύ 'll' (που ισχύει και αντίθετα : οι ισπανόφωνοι προφέρουν π.χ. την Κάλλας ως Κάλιας ή Κάγιας :-)) και αν πρέπει να ελέγχουμε την καταγωγή για να αποδώσουμε τον Allende ως Αλιέντε, Αγιέντε ή Αζέντε –το ζ παχύ–, το επέκτεινα μάλιστα στα καθ΄ ημάς με τους «Φουρτουνάκηδες και Βροντάκηδες».

    Επίσης, είχα αναφέρει εν παρόδω ότι υπάρχουν εξαιρέσεις στα ceceo και seseo και ότι είναι μανιχαϊστικός ο διαχωρισμός οι από δω του Ατλαντικού έτσι, οι από κει αλλιώς. Μπορεί κανείς να δει στον ιστοχώρο της Real Academia Española (έτος ίδρυσης 1713 παρακαλώ· η Ακαδημία, όχι ο ιστοχώρος :-)) σε ποιες περιοχές υπάρχει θεθέο και σε ποιες σεσέο. Ας σημειωθεί ότι όλες οι ισπανόφωνες χώρες έχουν τη δική τους αντίστοιχη ακαδημία, και όλες μαζί απαρτίζουν την Ένωση Ακαδημιών της Ισπανικής Γλώσσας.

    Ακριβώς ό,τι ισχύει για την, πολύ παλαιότερη και πλουσιότερη, ελληνική γλώσσα δηλαδή :-(

    @ Νίκος Σαραντάκος (κυρίως) :

    Ακριβώς. Το ελληνικό αλφάβητο, με τα μόλις 24 γράμματά του, ακόμα και το λατινικό, και το κυριλλικό, και ο συνδυασμός τους, είναι ανεπαρκή. Προτείνω να αντικατασταθούν με το διεθνές φωνητικό αλφάβητο :-D

    (Γούστο θα είχε : αντί να γυρεύουμε τρόπο προσέγγισης της προφοράς του π.χ. Poe, θα βλέπαμε γραμμένο Po: και θα καταλαβαίναμε ότι δεν προφέρεται ούτε Πόε ούτε Πόου, αλλά Πόο :-) )

    Και καλά, τον Sopiliadis τον βρήκατε. Να σας έβλεπα τι θα κάνατε με τους εις –polis. Και αν ο Mathiopolis και ο Papadopolis παραπέμπουν σε Μαθιόπουλο και Παπαδόπουλο, ο Agueropolis (έχει παίξει και στον ΠαναθηναΪκό παίκτης με αυτό το επώνυμο, την εποχή των επίσης αξέχαστων Αντρεούτσι και Ντορουνικολάε· ο Λα Λινγκ ήρθε μετά) θέλει αρκετή φαντασία για να αναχθεί στον αρχικό Αργυρόπουλο :-)

    @ μεταφράστρια (κυρίως) :

    Την ίδια σημείωση των δασέων συμφώνων των κυπριακών έχω δει κι εγώ σε βιβλίο του Γιαγκουλλή, π.χ. ο γιολδάσης ή γιολτάσης (συνοδός, συνοδοιπόρος, από το τουρκικό yoldaş), σημειώνεται με το σύμβολο της βραχείας συλλαβής –το γνωστό μας «καπελλάκι» για τη μετατροπή των ετερωνύμων κλασμάτων, αυτών δηλαδή που έχουν διαφορετικό παρονομαστή, σε ομώνυμα– πάνω από το σίγμα, καθώς και του Χατζηιωάννου, π.χ. το ρήμα μαρουτζούμαι (αναμασώ την τροφή· ολοφάνερη η προέλευση από τον δωρικό τύπο μαρυκώμαι του αττικού μηρυκώμαι) σημειώνεται ομοίως με το σύμβολο της βραχείας συλλαβής πάνω από το ζήτα. Το κακό είναι ότι οι συμβολισμοί τους (σ καπελλάκι κ.ο.κ.) δεν περιλαμβάνονται στις γραμματοσειρές που έχω υπόψη μου :-(

    Ο Al Stewart, στο εκπληκτικό τραγούδι του Year of the cat (1976), εκφέρει και αυτός τον (δεν τον χαρακτηρίζω σφαιροκέφαλο γουρλομάτη, για να μην παρεξηγηθώ) ηθοποιό ως «Πίτερ Λόρι» – και το ρ όχι ρωμαλέο (και όχι ρωμαλαίο· είδα και ένα μετεξετασταίος προ ημερών και βγήκα αφίσα) αλλά γουργουριστό, όπως lorry. Αναζητήστε το στη μακρά εκδοχή των εξήμισυ (μην ακούσω για –ίμισι και τα πάρω· άσε τον Μπάμπι να λέει· από πότε το ήμισυ γράφεται ίμισι;) λεπτών με τα ορχηστρικά σόλι (άλλο ερώτημα αναφύεται : σόλι, σόλος ή σόλα; ντουέττι, ντουέττος ή ντουέττα; με άλλα λόγια, στη γλώσσα προέλευσης, στα αγγλικά ή ενταγμένα στο ελληνικό κλιτικό σύστημα; και περιορίστηκα στους μουσικούς όρους· άλλη φορά μιλάμε για το αν οι θερινές κατοικίες των ρώσσων πρέπει να λέγονται ντάτσες, ντάτσας ή ντάτσι -ο πληθυντικός του дача είναι дачи- ή αν πρέπει να παραγγέλνουμε δύο πίτσες ή πίτσας ή πίτσε -ο πληθυντικός του pizza στα ιταλικά είναι pizze -:-)· οι άγγλοι πάντως, δεν ξέρω πόσο συχνά, κρατούν τον τύπο του πληθυντικού των ελληνικών και λατινικών δανείων : phenomenon – phenomena και όχι phenomenons, radius – radii και όχι radiuses) πιάνου, βιολιού, ακουστικής κιθάρας, ηλεκτρικής κιθάρας και σαξόφωνου.

    Πάλι καλά : Θα μπορούσατε να έχετε έναν «υπερενεργητικό» διορθωτή που να κεφαλαιογραφήσει την ήδη λανθασμένη μάγια, φρονώντας ότι πρόκειται για το μικρό όνομα του μοντέλου, όπως λέμε Μάγια Μελάγια :-)

    @ derida (κυρίως) :

    Ευχαριστούμε για την αναλυτική και σαφή περιγραφή των χρονικά διαδοχικών τρόπων μεταγραφής των επωνύμων στο λατινικό αλφάβητο.

    Derida με ένα r – σαν να λέμε Beatles αντί Beetles (εδώ πάντως είναι ενσυνείδητο λογοπαίγνιο με το beat, ρυθμός), Graham Green αντί του ορθού Greene, Somerset Mom αντί του ορθού Maugham, Θαρσείν Χρει (ελληνικό ροκ συγκρότημα) αντί του ορθού Θαρσείν Χρη… De gustibus, κλπ., κλπ.

    Την αναποφασιστικότητα που [υποστηρίζετε ότι] έχετε εσείς με τα greeklish την έχω εγώ, μεταξύ άλλων, με τη διευκρίν?ση και την καταχώρ?ση : αν και ξέρω τον κανόνα, πότε τα γράφω με γιώτα, πότε με ήτα…

    @ άπαντες :

    Ας διευκρινίσω και πάλι, για όσους δεν το έχουν υπόψη τους (δεν με παρακολουθούν συστηματικά· τους συγχωρώ :-)· να μην επαναληφθεί :-D), ότι ούτε οι σπουδές μου, ούτε το αντικείμενο εργασίας μου έχουν να κάνουν με τη φιλολογία και τη γλώσσα. Aπλώς μοιράζομαι γραπτώς, στο γνωστό παραληρηματικό μου στυλ με τις αμέτρητες παρενθετικές προτάσεις και τις εμβόλιμες αναφορές σε άσχετα θέματα, με την ομήγυρι (που με χαρά μου βλέπω ότι όλο και εμπλουτίζεται με σχετικούς με το θέμα) κάποια ερωτήματα που μού γεννώνται ξεφυλλίζοντας (όχι μελετώντας, ούτε καν διαβάζοντας), περιστασιακά και ανοργάνωτα, από δω κι από κει. Και φυσικά, όλα τα γραφόμενά μου είναι ελεγχόμενης ακρίβειας, πληρότητας και αξιοπιστίας. Μπορεί να αγαπώ την ελληνική γλώσσα, και πολλές άλλες, αλλά δεν τις γνωρίζω επαρκώς. Το ένα δεν συνεπάγεται το άλλο. Να, ας πούμε, εσείς [διατείνεστε ότι] αγαπάτε τον/την σύντροφό σας – ή το ωραιοποιημένο είδωλό του. Μπορείτε να ισχυριστείτε ότι τον γνωρίζετε; Ελάτε τώρα, μεταξύ μας :-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.