Μπόρις Γκέλφαντ Σουπερστάρ

Για ένα μήνα μπορούσε να δει κανείς ένα συμπαθητικό τυπάκο με γυαλιά και σκούρο γκρι παλτό να διασχίζει γρήγορα και μεθοδικά τους δρόμους του Χάντι-Μανσίσκ καθώς πήγαινε από το ξενοδοχείο του στο τοπικό πολιτιστικό κέντρο. Αυτή η εικοσάλεπτη καθημερινή βόλτα στην Σιβηρική πόλη, στην καρδιά του χειμώνα, με τη θερμοκρασία στους -30 βαθμούς ήταν αποτέλεσμα συνειδητής απόφασης. Ο περιπατητής, ένας Ισραηλινός στα σαράντα του, προτίμησε ν'απαρνηθεί τα μέσα μαζικής μεταφοράς, για να γεμίζει τα πνευμόνια του με οξυγόνο και να ετοιμαστεί για την πολύωρη μάχη απέναντι σε ισάξιους αντιπάλους. Μέσα στο δεκεμβριανό ψύχος, ο Μπόρις Γκέλφαντ κατέκτησε το Παγκόσμιο Κύπελλο, στη Σιβηρία. Η νίκη του, τού απέφερε περίπου 100.000 δολάρια και μια θέση στα ματς των διεκδικητών του Παγκοσμίου Πρωταθλήματος.

Μια τέτοια επιτυχία είναι σπάνια για σκακιστές στην ηλικία του. Στην τελευταία σκακιστική Ολυμπιάδα οδήγησε την ομάδα του Ισραήλ στο ασημένιο μετάλλιο. Το Ισραήλ είναι η τρίτη χώρα που εκπροσωπεί ο γεννημένος στο Μινσκ εμιγκρές. Το 1990 κατέκτησε το χρυσό με τη Σοβιετική Ένωση που είχε επικεφαλής τον Κασπάροβ, ενώ μετά την διάσπαση της χώρας έπαιξε μερικά χρόνια με την Λευκορωσία. Κάποια στιγμή όταν ήταν γύρω στα 20, είχε την τρίτη θέση στην παγκόσμια κατάταξη πίσω από τους Κασπάροβ και Κάρποβ. Σχεδόν όλοι οι συνομήλικοί του εγκατέλειψαν το αγωνιστικό σκάκι, αλλά ο Μπόρις συνεχίζει.

«Επαγγελματισμός» λέει ο αρχηγός της ομάδας Γκρίνφελντ, «στον ύψιστο βαθμό. Μπορεί να υπάρχουν ισάξιοί του σε ταλέντο, γνώσεις και κατανόηση του παιχνιδιού, αλλά ελάχιστοι μπορούν να είναι τόσο συνεπείς σε επίπεδο προετοιμασίας, για τόσο καιρό. Είσαι μόνος σου, σε τουρνουά, ματς, αλλά και στο σπίτι. Είναι πολύ εύκολο να αφήσεις τον εαυτό σου να χαλαρώσει μία στις τόσες. Ο Μπόρις γύρισε εξαντλημένος από την Σιβηρία. Κάποιος άλλος στην ηλικία του θα επαναπαυόταν στις δάφνες του, αυτός όμως ακολούθησε τους συμπαίκτες του στην Τουρκία».

Ο ίδιος μιλά για τα παιδικά του χρόνια: «Όταν ήμουν 5 χρονών, ο πατέρας μου, μου έμαθε τις κινήσεις και μου χάρισε ένα σκακιστικό βιβλίο. Ήξερα λίγο να διαβάζω, το βιβλίο είχε γράμματα κι αριθμούς και εγώ φανταζόμουν τα παιχνίδια. Καταλάβαινα τι γινόταν, γιατί κουνάνε το αλογάκι έτσι ή τον αξιωματικό. Μέσα σε λίγες βδομάδες ήξερα απ'έξω όλο το βιβλίο».

Το καθημερινό πρόγραμμα είναι σχεδιασμένο στην παραμικρή λεπτομέρεια. «Κάθε πρωί δουλεύω μόνος, κοιτάζω παρτίδες, σκέφτομαι ιδέες. Σήμερα για παράδειγμα διέτρεξα εκατοντάδες παρτίδες στο ίντερνετ, παρτίδες που παίχτηκαν την προηγούμενη βδομάδα. Καθώς περνάω γρήγορα από την μια στην άλλη συναντώ πότε-πότε μια κίνηση ή μια θέση που μου φαίνεται ενδιαφέρουσα και σταματάω για να την μελετήσω».

Πριν το γεύμα είναι η ώρα της σωματικής άσκησης και γύρω στις 3 αρχίζει το κανονικό ωράριο. Τέσσερις φορές την εβδομάδα τον επισκέπτεται ο προπονητής του Αλεξάντερ Χούζμαν, με τον οποίο δουλεύει 19 χρόνια. «Εδώ και 2-3 χρόνια έχουμε αρχίσει να προσκαλούμε νεαρούς ταλαντούχους σκακιστές στις προπονήσεις» λέει ο Γκέλφαντ, «όπως τον Μίκαελ Ροίζ και τον εικοσάχρονο Μαξίμ Ροντστάιν .Όλοι βγαίνουν ωφελημένοι. Οι νεαροί ωριμάζουν πιο γρήγορα κι εγώ βρίσκω πολύ χρήσιμη την δική τους προσέγγιση στο παιχνίδι. Συνεχίζουμε την δουλειά ως τις 9 ή 10 το βράδυ. Όλη την ώρα είμαστε στους υπολογιστές ελέγχοντας και εξετάζοντας ιδέες. Αναλύουμε παρτίδες, πολύ συχνά αυτές που έπαιξαν οι ανταγωνιστές μου. Ψάχνουμε νέες ιδέες γιά τους μελλοντικούς αγώνες. Πως να ξαφνιάσεις τον αντίπαλο, πως ν'αμυνθείς, πως ν'αντιμετωπίσεις κάποιες καταστάσεις. Κάνουμε τα πάντα για να κρατάμε το μυαλό σ'ετοιμότητα».

Άνθρωπος εναντίον υπολογιστή

Πόσες κινήσεις βλέπει μπροστά; Δεν θα του πάρετε απάντηση. «Εξαρτάται από το χρόνο που θα διαθέσω για μια κίνηση και την κατάσταση στην σκακιέρα» εξηγεί χαμογελώντας. «Σε μια απλή θέση μπορείς να φτάσεις πολύ μακριά. Αλλά, αν αντιμετωπίζεις δυσκολίες, μπορείς να κάνεις λίγα πράγματα. Έτσι είναι σημαντικό να κάνεις μόνο ό,τι είναι απαραίτητο. Οι πιθανότητες είναι άπειρες, αν βρεις ένα τρόπο να βελτιώσεις την θέση σου αυτό αρκεί». Οι υπολογιστές δεν έχουν τέτοια προβλήματα. Ο σκακιστικός κόσμος πάγωσε όταν αποδείχτηκε ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τα εξελιγμένα σκακιστικά προγράμματα, αλλά ανακουφίστηκε όταν κατάλαβε ότι το ανθρώπινο μυαλό είναι πολύ πιό ενδιαφέρον ακριβώς γιατί δεν είναι αλάνθαστο.

Ο Γκέλφαντ λέει πως στην αρχή ήταν κι αυτός μπερδεμένος. «Το 2000 περίπου, όταν πρωτάρχισα να δουλεύω πολύ με υπολογιστή, δεν το έκανα σωστά. Η δημιουργικότητά μου κουτσουρεύτηκε, επειδή όλη την ώρα κοιτούσα πως έπαιζε ο υπολογιστής, τι κινήσεις πρότεινε. Μου πήρε πολύ καιρό να το ξεπεράσω. Φυσικά ο υπολογιστής θα νικήσει τον άνθρωπο σ'ένα ματς γιατί δεν κάνει λάθη. Αλλά δεν σκέφτονται βαθιά σε κάθε κίνηση. Άλλοτε το κάνουν κι άλλοτε όχι. Σημαντικό είναι να τους χρησιμοποιούμε μ΄έξυπνο τρόπο στην προετοιμασία. Αν πάντα παίρνεις τις κινήσεις που σου προτείνει δεν θα καταφέρεις τίποτα. Όταν βρεθείς αντιμέτωπος με έναν πραγματικό αντίπαλο, δεν θα μπορείς να θυμηθείς όλες τις βαριάντες που εξέτασε ο υπολογιστής καθώς έχει την δική του λογική που δεν θα μπορέσεις ν'ακολουθήσεις. Έτσι αυτό που επέλεξα να κάνω είναι να μην τον χρησιμοποιώ μέχρι να βρω την δική μου κίνηση. Δουλεύω πετυχημένα μ'αυτόν τον τρόπο πολλά χρόνια. Όταν είμαι έτοιμος τον συμβουλεύομαι και βλέπω τι προτείνει, αν η ιδέα μου είναι καλή ή όχι. Μια άλλη δυσκολία είναι αν θα τον εμπιστευτείς σε μια δεδομένη θέση. Σε κάποιες είναι 99% αξιόπιστος αλλά σε κάποιες άλλες δεν ξέρεις που θα σε οδηγήσει».

Μιλώντας για τη διαίσθηση λέει: «Κάποιες φορές βρίσκεσαι αντιμέτωπος με επιλογές που μοιάζουν περίπου ισάξιες, πρέπει να τις εξετάσεις παραπάνω, αλλά ο χρόνος τρέχει και τότε η διαίσθηση είναι πολύ σημαντική. Κάποιοι άλλοι βασίζονται στην ικανότητά τους να κάνουν υπολογισμούς ή στα μαθηματικά, αλλά εγώ προτιμώ το ένστικτο. Δεν μπορείς πάντα να ζυγίζεις το κάθε τι, πρέπει να'χει κανείς εμπιστοσύνη στον τρόπο του ν'αντιμετωπίζει τα πράγματα. Έτσι δεν γίνεται και στη ζωή;»

Παρ'όλο το φορτωμένο πρόγραμμα προσπαθεί πάντα να βρει χρόνο για τους αγώνες της Μπαρτσελόνα. «Eίμαι πολλά χρόνια οπαδός των μπλαουγκράνα και το πάθος μου μεγαλώνει με τα χρόνια. Αυτό που κατάφεραν το 2009, έξι τίτλους, είναι ιστορικό αλλά πιο πολύ με ενθουσιάζει ο τρόπος που παίζουν και ο τρόπος που σκέφτεται ο προπονητής τους, ο Γκουαρντιόλα. Nομίζω ότι το σκάκι με βοηθάει να καταλάβω πώς δουλεύουν οι προπονητές στο ποδόσφαιρο. Πώς τοποθετούν τους παίκτες τους, πώς τους ζητούν να κινηθούν μέσα στο γήπεδο. Το ποδόσφαιρο είναι πολύ κοντά στο σκάκι, αν και οι περισσότεροι δεν το καταλαβαίνουν. Σαν προπονητής προετοιμάζεσαι γιά ένα συγκεκριμένο αντίπαλο. Τον μελετάς, βρίσκεις τ'αδύνατα σημεία του, επιλέγεις την τακτική σου, καθορίζεις τους στόχους σου. Κάποιες φορές ο αντίπαλος είναι θεωρητικά ισχυρότερος από εσένα, αλλά αν κατανοήσεις την τακτική του μπορείς να τον εξουδετερώσεις. Κι αν καταφέρεις ν'αξιοποιήσεις στο παιχνίδι τα δικά σου ταλέντα, τα σημεία που εσύ υπερέχεις, ίσως και να νικήσεις. Κάπως έτσι γίνεται και στο σκάκι κορυφής».

(Πηγή: http://www.haaretz.com/hasen/spages/1142718.html. Διασκευή και μετάφραση: Μέτοικος στη Νίσυρο)