Βασιλιάδες, Βουδισμός και Βαναυσότητα

Ο Κιρσάν Ιλιουμτζίνοβ, που παθιάζεται με το σκάκι και θεωρεί φίλους του τον Δαλάι Λάμα και τον Τσακ Νόρις, ισχυρίζεται ότι τον απήγαγαν εξωγήινοι. Υπάρχει όμως και μια πιο σκοτεινή πλευρά.

Κάτω από τον καυτό μεσημεριανό ήλιο, ένα παχουλό αγόρι, ανασηκώνει τον πύργο και τον μετακινεί ένα τετράγωνο μπροστά, στην τεράστια μαρμάρινη σκακιέρα, που είναι σκαλισμένη στην κεντρική πλατεία της Ελίστα. Ένας ψίθυρος διατρέχει το συγκεντρωμένο πλήθος. Ο μόνος που δεν συμμετέχει στον πάνδημο αποτροπιασμό είναι ο Λένιν, ο οποίος συνεχίζει στωικά να επιβλέπει την πλατεία από το βάθρο του. "Ανόητε" φωνάζουν μαζί τρεις άνδρες διαφορετικής ηλικίας. Πράγματι σε δευτερόλεπτα ο πύργος βγαίνει εκτός μάχης από ένα αντίπαλο πιόνι, και το παιχνίδι είναι χαμένο. Το αγοράκι απομακρύνεται ταπεινωμένο και ένα άλλο που φοράει τη φανέλα της Μπαρτσελόνα παίρνει την θέση του για να παίξει με τον νικητή.

Το σκάκι το συναντάς παντού στην Καλμουχία, η οποία είναι ένα άνυδρο ερημωμένο κομμάτι στέπας στο μέγεθος της Σκωτίας -στην Ρώσικη ακτή της Κασπίας. Αυτό οφείλεται κυρίως στον Κιρσάν Ιλιουμτζίνοβ, έναν εκκεντρικό εκατομμυριούχο που του αρέσουν τα κομψά κοστούμια και τα γρήγορα αυτοκίνητα, ο οποίος διοικεί την απομονωμένη δημοκρατία σχεδόν 15 χρόνια (το άρθρο είναι γραμμένο το 2007, στΜ). Και από τότε που ο Ιλιουμτζίνοβ πρόσθεσε την προεδρία της FIDE στα αξιώματά του, ο πρώην πρωταθλητής των σχολείων μεταμόρφωσε την επικράτειά του σε σκακιστική Μέκκα.

Παρόλη τη φτώχεια και την ανεργία στη Δημοκρατία της Καλμουχίας, 50 εκατομμύρια δολάρια βρέθηκαν για να κτιστεί το οικοδομικό συγκρότημα "Σκακιστική Πόλη" στα περίχωρα της Ελίστα, και το σκάκι σαν μάθημα είναι υποχρεωτικό για κάθε παιδί πάνω από τα έξι σε όλα τα σχολεία της χώρας.

Αλλά πέρσι (το 2006) κατάφερε να εκπληρώσει το μεγάλο του όνειρο. Ο Βεσελίν Τοπάλοβ, πρωταθλητής της FIDE, και ο Βλαντιμίρ Κράμνικ, βρέθηκαν αντιμέτωποι σ'ένα ματς που έδωσε τέλος στο σχίσμα στο Παγκόσμιο σκάκι και ανέδειξε έναν αναμφισβήτητο Πρωταθλητή για πρώτη φορά απο το 1993, την χρονιά που ο Ιλιουμτζίνοβ πήρε την εξουσία. Η αναμέτρηση έγινε στην Ελίστα, αν και, δυστυχώς, η "Σκακιστική Πόλη" δεν ήταν κατάλληλη και ένα νέο συγκρότημα έπρεπε να κτιστεί.

Αν και τα σπίτια είναι σε κακή κατάσταση, η Ελίστα είναι ευχάριστη πόλη, γεμάτη μονοκατοικίες και πενταόροφες πολυκατοικίες από την εποχή του Κρούτσεφ,τα παράθυρα καλυμμένα με αλουμινόχαρτο για προστασία απο τον δυνατό ήλιο. Αλλά έξω από την πρωτεύουσα η ζωή είναι σκληρή. Τα αγροκτήματα είναι ακόμα και τώρα η κύρια πηγή εισοδήματος αν και είναι πολύ δύσκολο να εκθρέψεις ζωντανά σε σχεδόν ερημικό περιβάλλον. Τα εισοδήματα μπορεί και να πέσουν σε 50$ ανά μήνα και η ανεργία είναι εκτός ελέγχου.

Τον Ιλιουμτζίνοβ δεν τον αγγίζουν τα οικονομικά προβλήματα. Στο αγριοχορτιασμένο αεροδρόμιο της Ελίστα τα μόνα αεροπλάνα είναι το προεδρικό τζετ και ένα σκουριασμένο YAK-40, με τριανταδύο θέσεις που καταφέρνει ακόμη και τώρα να φτάνει στην Μόσχα τρεις φορές την εβδομάδα.

Έκανε τα λεφτά του κάτω από σκοτεινές συνθήκες τα άγρια πρώτα χρόνια της δεκαετίας του '90, και φαίνεται να έγινε πλουσιότερος απο τότε που είναι επικεφαλής της Καλμουχίας. Ηγέτες της αντιπολίτευσης ισχυρίζονται ότι ο επιπλέον πλούτος είναι αποτέλεσμα απάτης, με τις εταιρίες που επωφελούνταν από το καθεστώς "φορολογικού παραδείσου" την δεκαετία του '90, να καταθέτουν τον οβολό τους στον προσωπικό λογαριασμό του Κιρσάν. Ο ίδιος αρνείται τις κατηγορίες.

Ο Καλμούχος πρόεδρος εμπιστεύεται τις προβλέψεις μιας ηλικιωμένης Βουλγάρας μέντιουμ, της Vanga (έχει πια πεθάνει, ο Ιλιουμτζίνοβ επισκέπτεται τον τάφο της, στΜ), που φέρεται να έχει προβλέψει και τις δύο θητείες του. Ανάμεσα στους φίλους του συγκαταλέγει τον Δαλάι Λάμα, τον Τσάκ Νόρις και τον Σαντάμ Χουσεϊν με τον οποίο συναντήθηκε αρκετές φορές σε μια προσπάθεια να διοργανώσει το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα στη Βαγδάτη.

Το προεδρικό γραφείο καθόρισε τρία διαφορετικά ραντεβού για συνέντευξη, αλλά, την τελευταία στιγμή τα ακύρωσε και τα τρία. Για παρηγοριά μού χάρισαν ένα αντίγραφο της αυτοβιογραφίας του, γραμμένης στα 1998, με τον τίτλο "Το Προεδρικό στέμμα με τ' αγκάθια" ένα περιέργο μείγμα ψευτοφιλοσοφίας και συνειρμικών αναμνήσεων. Ένα κεφάλαιο επιγράφεται "Χωρίς εμένα ο λαός είναι ανολοκλήρωτος" ενώ ένα άλλο με το χαριτωμένο "Χρειάζονται μόνο 2 εβδομάδες για να σκοτώσεις κάποιον".

Από τους πιο περιέργους ισχυρισμούς του Ιλιουμτζίνοβ, είναι η επιμονή του ότι απήχθη από εξωγήινους τον Σεπτέμβρη του '97. "Με πήραν από το διαμέρισμά μου στην Μόσχα στο διαστημόπλοιό τους" αφηγήθηκε σε μια πρόσφατη τηλεοπτική συνέντευξη. "Με πήγαν σε κάποιο αστέρι. Τους παρακάλεσα να με γυρίσουν πίσω γιατί την επόμενη μέρα έπρεπε να ταξιδέψω στην Καλμουχία και στην Ουκρανία, και μου απάντησαν να μην στενοχωριέμαι γιατί έχω πολύ χρόνο". Δεν συμφωνεί με την ιδέα ότι τέτοιοι ισχυρισμοί τον κάνουν να μοιάζει με σκακιέρα που της λείπουν κομμάτια. "Δεν είμαι τρελός. Στις ΗΠΑ πάνω από 4.000 άτομα τον χρόνο έχουν τέτοιου είδους εμπειρίες. Το λένε οι επίσημες στατιστικές".

Οι έχοντες Καλμουχική καταγωγή είναι λίγο πάνω από τον μισό πληθυσμό της Καλμουχίας που φτάνει τις 300.000. Ο μογγολικής καταγωγής λαός ξεκίνησε από την σημερινή δυτική Κίνα και εγκαταστάθηκε στην χώρα πριν 400 χρόνια περίπου. Είναι παραδοσιακά Βουδιστές. Οι Καλμούχοι δεν πέρασαν εύκολα χρόνια τον καιρό της Σοβιετικής Ένωσης. Την δεκαετία του ΄30 καταστράφηκαν όλοι οι Βουδιστικοί ναοί, και όλος ο Καλμουχικός πληθυσμός μεταφέρθηκε σε μακρινά σημεία της Σιβηρίας το '43, εξαιτίας πιθανολογούμενης συνεργασίας με τους Γερμανούς, με τον ίδιο τρόπο που οι Τσετσένοι και οι Γερμανοί του Βόλγα στάλθηκαν στο Καζακστάν.

Σε μια σκοτεινή σελίδα της Ρώσικης πολεμικής προσπάθειας που δεν βλέπει συχνά το φως της δημοσιότητας στις συζητήσεις για τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο, κάπου 10.000 στρατιώτες στάλθηκαν στην Καλμουχία. Κι ένα κρύο πρωινό του Δεκέμβρη, οι καλμουχικές οικογένειες ξεσπιτώθηκαν και επιβιβάστηκαν σε βαγόνια ζώων. Οι περισσότεροι άνδρες πολεμούσαν στο μέτωπο, κι έτσι τα θύματα ήταν κυρίως γυναικόπαιδα και ηλικιωμένοι. Το ταξίδι κράτησε 3 βδομάδες και στην διάρκειά του, μαζί με τους πρώτους δύσκολους μήνες στην εξορία χάθηκε το 40% του πληθυσμού, λέει ο ιστορικός Βλ. Ουμπουσάγιεφ. "Υπήρχε ένα ειδικό βαγόνι στο τέλος του συρμού όπου στοίβαζαν τους νεκρούς του ταξιδιού" .

Το 1957 με την φιλελευθεροποίηση του Kρούτσεφ, οι Καλμούχοι επέστρεψαν στην γη τους, αλλά τα χρόνια της εξορίας στοίχησαν στην γλώσσα και τις παραδόσεις τους. Λίγοι άνθρωποι κάτω από τα πενήντα μιλάν καλά τα Καλμουχικά, μια γλώσσα που μοιάζει με τα Μογγολικά.

Ο Βουδισμός ωστόσο διανύει μιά αναζωογονητική περίοδο μετά την πτώση της Σοβ.Ένωσης, με νέους ναούς να ξεπηδούν κάθε χρόνο και τον Δαλάι Λάμα να επισκέπτεται τρεις φορές τη χώρα. Ο πιο εντυπωσιακός είναι ο Χρυσός Ναός στο κέντρο της Ελίστα, μια κρεμ και άσπρη κατασκευή τεραστίων διαστάσεων,ο μεγαλύτερος Βουδιστικός ναός της Ευρώπης. Δόθηκε σε λειτουργία τον Δεκέμβριο του 2005, αλλά το εσωτερικό του διακοσμείται ακόμα από μια ομάδα Θιβετιανών ζωγράφων-ταξιδευτών, μια ευχάριστη διαδικασία που θυμίζει μεσαίωνα και μπορεί να χρειαστεί ακόμα και 5 χρόνια για να ολοκληρωθεί. "Πριν το 1917 υπήρχε ισχυρή παράδοση Βουδισμού εδώ, αλλά οι κομμουνιστές την κατέστρεψαν" λέει ο Τουπτέν Σάτυ, ένας από τους Θιβετιανούς μοναχούς. "Είμαστε εδώ για να την αναβιώσουμε".

Στον τελευταίο όροφο, μια μεγάλη πολυτελής σουίτα περιμένει την επιστροφή του Δαλάι Λάμα που θα ευλογήσει το ναό. Κανείς άλλος δεν μπορεί να μείνει στην αυτοκρατορική κατοικία, αλλά ως τώρα ο Ιλιουμτζίνοβ δεν κατάφερε να πετύχει την επιστροφή του. Οι Ρώσικες αρχές είναι απρόθυμες να του χορηγήσουν βίζα καθώς φοβούνται ότι αυτό μπορεί να βλάψει τις σχέσεις τους με τους Κινέζους που έχουν βελτιωθεί.

Φωτογραφίες του Κιρσάν με τον Δαλάι Λάμα βλέπεις συνέχεια στην Ελίστα, μοιάζει σαν ο Καλμούχος ηγέτης να θέλει ν΄αυξήσει την αξιοπιστία του ανάμεσα στους Βουδιστές. Στην ουσία το πορτραίτο του είναι παντού. Εδώ ποζάρει με τον Πάπα Ιωάννη-Παύλο Β', πιο πέρα τον βλέπεις μαζί με τον Πούτιν. Μέχρι που κατάφερε να τρυπώσει και σ' ένα έκθεμα με αντιλόπες στο τοπικό μουσείο.

Πολλοί Καλμούχοι μοιάζουν ευχαριστημένοι απο την προεδρία του. "Ο Κιρσάν δουλεύει όσο τρεις άνθρωποι και είναι εξαιρετικό υπόδειγμα για τα παιδιά μας" λέει ο Ανατόλι Σαμάκοφ, δάσκαλος στο σκακιστικό σχολείο για τα χαρισματικά παιδιά ενώ οι μαθητές του μελετούν σιωπηλά πάνω στις σκακιέρες τους και κάτω από το πορτραίτο του ηγέτη τους. "Πιστεύω ότι είναι θεόσταλτος" συμφωνεί ο Σανάλ Σαβάλιγιεφ, εκδότης τοπικής εφημερίδας και πρόεδρος της Καλμουχιανής Ένωσης Δημοσιογράφων. Είναι εξαιρετικά έξυπνος και έκανε την Καλμουχία αναγνωρίσιμη σε όλο τον κόσμο. Είμαστε πολύ περήφανοι που τον έχουμε πρόεδρο".

Η αποδοχή δεν είναι ομόφωνη. "Είναι παθολογικός ψεύτης, με σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα" λέει ο Σεμιόν Ατέγιεφ πρόεδρος του Καλμουχιανού γραφείου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. "Μετά απο 14 χρόνια με τον Κιρσάν στην εξουσία, είμαστε ακόμα μιά από τις φτωχότερες περιοχές της Ρωσίας. Έχουμε έναν Υπουργό Οικονομικής Ανάπτυξης που είναι και υπεύθυνος για την διοργάνωση σκακστικών αγώνων. Δεν έχουμε καμία ανάπτυξη γιατί είναι συνέχεια απασχολημένος με τα τουρνουά".

Πολλοί είναι αυτοί που υπονοούν ότι υπάρχει και μια πιο σκοτεινή πλευρά του ιδιόρυθμου Καλμούχου ηγέτη . Πριν εννιά χρόνια η Λάρισα Γιούντινα, εκδότρια της Sovietskaya Kalmykia Sevodnya, τοπικής αντιπολιτευτικής εφημερίδας, βρέθηκε δολοφονημένη. "Μου είχε πει ότι είχε βρει αδιάσειστες αποδείξεις για την ανάμειξη του Κιρσάν σε μεγάλη απάτη" λέει ο Βαλερί Μπαντμάγιεφ, ο σημερινός εκδότης. "Λίγες μέρες μετά ήταν νεκρή". Δυό πρώην αξιωματούχοι του Ιλιουμτζίνοβ καταδικάστηκαν για τον φόνο αλλά ο Πρόεδρος δεν παρασύρθηκε στην πτώση τους.

Όταν ο Πούτιν κατάργησε τις εκλογές για τους τοπικούς κυβερνήτες, την επομένη της πολιορκίας του σχολείου στο Μπεσλάν, αναλυτές ήλπιζαν ότι ένα πιθανό θετικό αποτέλεσμα θα ήταν ότι οι ανεξέλεγκτοι τοπικοί κυβερνήτες δεν θα μπορούν να χειραγωγούν τις τοπικές εκλογές και να διατηρούν έτσι την εξουσία.

"Το 2004 μέσα σ' ένα μήνα μαζέψαμε 74.000 υπογραφές ενάντια στον Ιλιουμτζίνοβ" συνεχίζει ο Μπαντμάγιεφ. Αναμενόμενο ήταν πως ο Κιρσάν θα ήταν ένα από τα πρώτα θύματα του νέου νόμου. Αλλά το 2005 ο Ρώσος Πρόεδρος ήρθε στην Ελίστα και ανανέωσε την θητεία του Κιρσάν ως το 2010. "Η αντιπολίτευση περνάει δύσκολους καιρούς εδώ, όπως και στην υπόλοιπη Ρωσία. Δεν ελπίζουμε ν' απαλλαγούμε απο τον Ιλιουμτζίνοβ, όσο ο Πούτιν έχει την εξουσία" κλείνει ο Μπαντμάγιεφ. Μπορούν ωστόσο να προσεύχονται να τον ξαναπάρουν οι εξωγήινοι, και αυτή την φορά να μην τον επιστρέψουν.

άρθρο του Σον Γουόκερ
http://www.independent.co.uk/news/world/europe/bishops-buddhism-and-brutality-inside-the-bizarre-world-of-kalmykia-458608.html

Μετάφραση: Μέτοικος στη Νίσυρο, Schrödinger's Cat

--------------------------------------------------------------------------
Παρεμφερή άρθρα, πιο λεπτομερή, πιο μακροσκελή και πιο επιθετικά είναι τα:

http://www.guardian.co.uk/sport/2006/oct/29/chess.features
http://www.newyorker.com/archive/2006/04/24/060424fa_fact4