Καρλ Μαρξ και Σκάκι

Απόσπασμα από το βιβλίο του Χρήστου Κεφαλή Σκακιστική Εγκυκλοπαίδεια που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Κέδρος» και αποτελεί μια εξαιρετική πρόταση για δώρο στις γιορτές. Για περισσότερες πληροφορίες, εκδ. Κέδρος, Γενναδίου 3, τηλ. 210-3809712.



Ο ιδρυτής του επιστημονικού σοσιαλισμού ήταν ισχυρός σκακιστής. Στα χρόνια της συγγραφής του Κεφαλαίου στο Λονδίνο συναγωνιζόταν με φίλους του από τους αριστερούς κύκλους. Τακτικός αντίπαλός του ήταν ο διακεκριμένος Γερμανός επαναστάτης Βίλχελμ Λίκμπνεχτ.

Το σκάκι ταίριαζε στο μαχητικό πνεύμα του Μαρξ και οι αναμετρήσεις με τον Λίκμπνεχτ συχνά κρατούσαν όλο το βράδυ. Ο γιος του Λίκμπνεχτ Καρλ δίνει μια ζωντανή περιγραφή τους: "Ο Μαρξ έπαιρνε το σκάκι πολύ σοβαρά και όταν έχανε ζητούσε επίμονα ρεβάνς. Κάποτε ισχυρίστηκε ότι είχε εφεύρει ένα νέο εντυπωσιακό άνοιγμα. Νίκησε τον Λίκμπνεχτ μερικές φορές, αλλά μετά έχασε. Επέμενε ότι θα έπρεπε να επαναλάβουν την αναμέτρηση το επόμενο πρωί και πέρασε το βράδυ αναλύοντας. Το άλλο πρωί ήταν έτοιμος για μάχη. Μια νίκη τον κατενθουσίασε αλλά μετά ξανάχασε. Πήρε το επόμενο παιγνίδι πολύ ζεστά, συγκεντρώθηκε και κέρδισε πάλι. Ολημερίς το ματς συνεχιζόταν με διακυμάνσεις ώσπου ξαναπήγε μεσάνυχτα. Όταν επιτέλους ο Λίκμπνεχτ κέρδισε δυο διαδοχικά παιγνίδια και σηκώθηκε, θεωρώντας το ματς τελειωμένο, ο Μαρξ προσπάθησε να τον κρατήσει με το ζόρι και μόνο χάρη στη γυναίκα του πείστηκε να βάλει τέρμα στο μαραθώνιο".

Σύμφωνα με τους σκακιστικούς ιστορικούς Μ. Φοξ και Ρ. Τζέιμς, ο Μαρξ ήταν "ο πιο δυνατός φιλόσοφος" που διακρινόταν για την υψηλή επίδοσή του στο σκάκι. Η ακόλουθη παρτίδα του, η μόνη του που σώζεται, παρουσιάζει ενδιαφέρον για το χτίσιμο της θέσης πριν την τελική επίθεση.

Μαρξ-Μέγιερ, 1867 (Γκαμπί του Βασιλιά).

1.ε4 ε5 2.ζ4 εζ4 3.Αγ4 η5 4.Ιζ3 η4 5.0-0 ηζ3 6.Βxζ3 Βζ6 7.ε5 Βχε5 8.δ3 Αθ6 9.Ιγ3 Ιε7 10.Αδ2 Ιβγ6 11.Παε1 Βζ5 12.Ιδ5 Ρδ8 13.Αγ3 Πη8 14.Αζ6 Αη5 15.Αxη5 Βxη5 16.Ιxζ4 Ιε5 17.Βε4 δ6 18.θ4 Βη4 19.Αxζ7 Πζ8 20.Αθ5 Βη7 21.δ4 Ι5γ6 22.γ3 α5 23.Ιε6+ Αxε6 24.Πxζ8+ Βxζ8 25.Βxε6 Πα6 26.Πζ1 Βη7 27.Αη4 Ιβ8 28.Πζ7 1-0.

Ο Ολλανδός γκρανμέτρ Χανς Ρέε εκτιμά πως πρόκειται για "μια παρτίδα για την οποία κανείς μαρξιστής δεν θα έπρεπε να ντρέπεται", εγκωμιάζοντας τον πλούσιο χειρισμό της επίθεσης. Παραθέτει όμως στοιχεία που εγείρουν αμφιβολίες αν η παρτίδα παίχθηκε όντως από τον Μαρξ ή αποδόθηκε λαθεμένα σε αυτόν όταν ανακαλύφθηκε και δημοσιεύθηκε το 1926 σε σοβιετικά περιοδικά.

Σύμφωνα με αυτά, δεν είναι βέβαιο αν ο αναφερόμενος Μαρξ είναι ο ιδρυτής του μαρξισμού ή πρόκειται για συνωνυμία με κάποιο Μαρκ Μαρξ. Για τον αντίπαλο του Μαρξ, πιθανολογείται ισχυρά ότι ήταν ο Γερμανός συνθέτης προβλημάτων Χάινριχ Μέγιερ, που εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο γύρω στα 1870. Κατά άλλη μαρτυρία, του βιογράφου του Μαρξ Φ. Γουίν, η παρτίδα παίχθηκε πράγματι από τον Μαρξ στη διάρκεια επίσκεψής του το 1867 στη Γερμανία, στο σπίτι του Γερμανού μετρ Γκ. Νόιμαν. Το θέμα παραμένει έτσι ανοιχτό για την έρευνα.

(το κείμενο «Επαναστάτες και Σκάκι» υπάρχει online στην ιστοσελίδα της εφημερίδας ΑΥΓΗ http://www.avgi.gr/NavigateActiongo.action?articleID=267662 )