Αλέξης Τραϊανός

Συμπληρώθηκαν οχτώ χρόνια από τον αδόκητο θάνατο του Αλέξη Τραϊανού. Η αυτοκτονία του έβαλε τέρμα όχι μόνο σε μια ζωή, αλλά και σ' ένα ποιητικό έργο. Ήταν ένας εντελώς άδικος θάνατος, όπως όλοι οι θάνατοι των νέων ανθρώπων. Ήταν ο θάνατος ενός ποιητή. Δεν έχει σημασία αν η γνωριμία μας άρχισε όψιμα, με την αποστολή του πρώτου ποιητικού βιβλίου του. Οι Μικρές μέρες ανήκουν στο κλίμα των ποιητών της Θεσσαλονίκης. Ένα λυρικό, ελεγειακό, απαισιόδοξο βιβλίο. Η ατμόσφαιρα των παιδικών και εφηβικών του χρόνων. Ένα αυτοτελές, τέλειο βιβλίο. Όμως οι αισθητικές του αναζητήσεις άρχιζαν αμέσως μετά καθώς πολύ λαχτάρισε την ξένη ποίηση. Η ενασχόλησή του με την ποίηση των Νέγρων και των Μπητ ποιητών τον είχε καταπονήσει συστηματικά. Τα μετέπειτα βιβλία του υπογράμμιζαν τη βούληση μιας νέας φωνής στο χώρο αυτόν και, φυσικά, στη γενιά του, τη γενιά του '70.
Αν οι Μπητ άρεσαν στον Τραϊανό, είναι γιατί τον έθελγε ένα κίνημα που όχι μόνο απλωνόταν σ' όλες τις τέχνες, αλλά ήταν ακόμα, και κυρίως, βιοθεωρία, τρόπος ζωής και σκέψης, ένα φρέσκο αντίκρισμα ζωής, συνθετικό μέσα στις διαλυτικές του τάσεις και συνεκτικό, πράγμα που του διασφάλισε χρονική διάρκεια και δικαίωσε τις προσδοκίες για μιαν άνοιξη που παραμένει ακόμα ένα ζητούμενο. Ο παραλληλισμός του με το υπερρεαλιστικό κίνημα, που άρχισε τριάντα χρόνια πριν, δεν είναι τυχαίος. Η έκδοση μιας ανθολογίας των ποιητών αυτών της σχολής των Μπητ, η σχολιασμένη μετάφρασή τους από τον Αλέξη Τραϊανό, στάθηκε μια σπουδαία αρχή. Δεν είχε συνέχεια.
Η αυτοκτονία του Αλέξη Τραϊανού ρίχνει ακόμη βαριά τη σκιά του πάνω σ' όλους εμάς που τον γνωρίσαμε από κοντά. Χτυπώντας την πόρτα του μια νύχτα, δεν μπόρεσα να τον βρω. Τρεις μέρες αργότερα, έμαθα για το θάνατό του.
Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει.

Από το βιβλίο του Νίκου-Αλέξη Ασλάνογλου Ταξιδεύοντας στη δροσερή νύχτα (1991)


Αλέξης Τραϊανός, Θεσσαλονίκη Μνήμη 1949

Είχε κλειστεί στο πρόσωπό του
Στους ώμους της βροχής σα ριγμένο παλτό περπάτησε
Εκεί που τέλειωναν τα τραμ στην Αποθήκη της καρδιάς
Και βγαίνανε πιάνα ατέλειωτα μαύρα πιάνα
Ανάμεσα από χριστουγεννιάτικες νιφάδες
Ανάμεσα από γάλα σκόνη
Ανάμεσα από βυθισμένες ναφθαλίνες
Στις ράγες του ανέκκλητου κυλώντας

Από τη συλλογή Η κλεψύδρα με τις στάχτες (1975)

Σημείωση
στ. 3 Εκεί που τέλειωναν τα τραμ στην Αποθήκη της καρδιάς: Το εβραίικο σπίτι των παιδικών του χρόνων βρισκόταν όχι μακριά από το Ντεπό (=αποθήκη), όπου ήταν το αμαξοστάσιο των τραμ.
στ. 6 Ανάμεσα από γάλα σκόνη: Είναι γνωστό ότι στα χρόνια του εμφυλίου εμοίραζαν γάλα σκόνη σε κάποια ιδρύματα όπως και στα σχολεία - πράγμα που διήρκεσε αρκετά χρόνια και μετά το τέλος του εμφυλίου. Φαίνεται ότι ο ποιητής είχε ιδεί τα μέρη εκείνα όπου εμοίραζαν το γάλα. Αργότερα, ως μαθητής, θα είχε πιει από το γάλα αυτό όπως πολλοί συνομήλικοι από τη γενιά μας.



Αλέξης Τραϊανός, Κατοικίδιος σκορπιός

Έγινε βράδυ πάλι

Ποίημα του δωματίου
Κατοικίδιος σκορπιός κατεβαίνει απ' το ταβάνι
Και πρέπει να μείνουν λίγες ώρες μαζί
Σ' αυτό το τοπίο μόνο κι επιληπτικό
Απ' τη λυπημένη σπατάλη μιας σκέψης

Μια Σαχάρα από καθρέφτες
Όπου εγώ και ο θάνατος
Συναντιόμαστε κάθε μέρα σχεδόν
Με τις ίδιες συνηθισμένες κινήσεις
Τις ίδιες νύχτες
Βλέποντας κι απόψε
Αυτό το ζαχαρί ζευγάρι
Με μια σκόρπια διάθεση
Απ' το καπνισμένο μάτι
Λέξεων μόνον καθώς επιπλέουνε στο ποίημα
Ή με τη σίγουρη σημασία ενός σκορπιού
Να πλέει σ' αυτό το κουβαριασμένο
Στο πάτωμα ζευγάρι κάλτσες

Για τι πράγμα Τι τέλος
Γιατί μιλώ όχι από μένα
Δε διατείνομαι τίποτα ούτε και διαθέτω
Ελάχιστα πράγματα βλέπω

Κάθε λίγο και κάτι χαλάει
Οι σωλήνες οι φλέβες ο ύπνος οι λάμπες

Γιατί έχω ένα μάτι γεμάτο καπνούς Άδειο

Αυτό να φωτογραφίσεις
Μα δεν μπόρεσες ούτε καν να στραφείς
Προς τα 'κει που αυτό καταστρέφεται

Γιατί δεν μπόρεσα να καταλάβω
Ούτε τον χρόνο ούτε τον τόπο
Πεταμένος σε τούτο το γήινο τοπίο του '77
Θυμάμαι πότε πότε διάφορα πράγματα
Απορώ με διάφορα πράγματα

Τι κάνουν τα ρούχα της πεθαμένης
Μετά που φεύγει
Τι κάνουν τις λέξεις του ποιητή
Μετά που μένει

Γιατί τελείωσα σήμερα το προηγούμενο ποίημα
Με μιαν αμνησία γύρω από τις λέξεις
Πού γράψαν τις λέξεις μου

Γιατί τέλειωσα

Αυτή 'ναι η Σαχάρα
Με τους σκορπιούς της επάνω μου
Πάνω στην πλάτη μου
Στην πλάτη της πλάνης
Σ' όλα τα πλάτη

Η γεωγραφία μ' άρεζε κάποτε
Όμως τώρα τόσο χαμένες
Οι πρωτεύουσες της οδύνης μου
Σε μια δίνη.

Από τη συλλογή Το δεύτερο μάτι του Κύκλωπα / Cancerpoems (1977)


Αλέξης Τραϊανός, Μουσική από αλκοόλ

Αμαρτία της ποίησης
Νευρική ακτινογραφία ψυχή

Βλέμμα λείψανο μέσα σ' ένα βόρειο σέλας
Και το παλιό λιμάνι όπου λιμνάζω

Τίποτα να με κοιτάζει τώρα που γράφω
Ζω φανταστικά
Γυρνώντας το κουμπί στα μακρά
Για λίγη Πλαθ
Μουσική από αλκοόλ
Άσπρη σάρκα της σιωπής
Μέρες

Που με γυρίζουνε στο ψέμα
Και σ' άλλες μέρες
Που δεν έχω τίποτα να κοιτάξω

Ταξιδεύουμε στο σωλήνα αυτό
Κλινική ησυχία
Χιονίζει συνέχεια αίμα

Το πρόσωπό μου σκεπασμένο
Κομμένα χέρια

Από τη συλλογή Το δεύτερο μάτι του Κύκλωπα / Cancerpoems (1977)


Αλέξης Τραϊανός, Άτιτλο (Ο χώρος όπου και να κοιτάξεις...)

[Από τα Αδημοσίευτα ποιήματα της περιόδου 1968-1972]

Ο χώρος όπου και να κοιτάξεις σου επιστρέφει τον πόνο του
Ζω κλεισμένος σ' ένα φιλί
Κανείς δεν είναι μέσα στο ρίγος της νύχτας
Τα κοιμισμένα όνειρα στις παλάμες μου
Γνώρισαν το σφυγμό ενός ήλιου που μάτωνε
Άλικες πέτρες και σύννεφα
Κι οι βουνοσειρές άλικες
Πώς να 'ναι ωραίες δίχως εσένα
Δίχως τα μάτια σου να 'ναι επάνω τους

Είναι μια μακρινή γιορτή χειλιών
Που τα έβαψε όλα

Άλικα βήματα κι η ζωή ξεγυμνώνοντας τη ζωή σου
Που άρχιζε και τέλειωνε
Μέσα στο κάθε πράγμα
Μέσα στο κάθε σήμερα
Μέσα στο κάθε που έζησα

Έτσι έζησα έτσι ζω έτσι θα ζήσω
Χνούδι από άνεμο
Ίσκιωμα φύλλου
Δάκρυ νερού
Άνθρωπος τελειώνοντας μέσα σου
Χνούδι ίσκιωμα δάκρυ

Από τη συγκεντρωτική έκδοση Φύλακας ερειπίων - τα ποιήματα (1991)