Εικόνες

De tu querida presencia,
Comandante Ché Guevara.

Ένα αγόρι παρακολουθεί τα μαθήματα σκακιού στο αθλητικό σχολείο της πόλης Σιενφουέγκος. Στον τοίχο το γιγανταίο πορτραίτο του Τσε. Στην Κούβα το σκάκι είναι λαϊκό άθλημα. Ο Φιντέλ και ο Τσε υπήρξαν μάλιστα μεγάλοι φίλοι του παιχνιδιού. Γνωστές είναι άλλωστε οι φωτογραφίες των δυο ανδρών, στην Ολυμπιάδα της Αβάνας, όπου παρακολουθούσαν καθημερινά τους αγώνες. Αλλά και η ανάμνηση του Χοσέ Ραούλ Καπαμπλάνκα, του «δικού τους ήρωα» ζωντανή ακόμη και σε κόσμο που δεν έχει επαφή με το παιχνίδι. Στη μνήμη του Κουβανού πρωταθλητή άρχισε στην Αβάνα σήμερα το «Καπαμπλάνκα Μεμόριαλ», τουρνουά πουλ διπλών συναντήσεων με τη συμμετοχή των Ivanchuk (2748), Dominguez (2713), Alekseev (2700), Short (2686), Nepomniachtchi( 2656), Bruzon (2641). Δικτυακός τόπος για παρτίδες, βαθμολογίες και άλλα στοιχεία http://www.capablanca.co.cu/

Θέσεις από το AVRO, 1938

Από την παρτίδα Κέρες (αριστ.) - Ρεσέβσκι (δεξ.). Όρθιοι παρακολουθούν οι Αλιέχιν, Καπαμπλάνκα και Φλορ. Σπουδαία παρέα!

Το τουρνουά του AVRO που έγινε σε διάφορες πόλεις της Ολλανδίας, το 1938, είναι σύμφωνα με τον αναλυτή Τζεφ Σόνας του chessmetrics.com, το ισχυρότερο τουρνουά της σκακιστικής ιστορίας, επειδή μετείχαν και οι 8 κορυφαίοι παίκτες της εποχής (με τη σειρά της τελικής κατάταξης: Κέρες, Φάιν, Μποτβίνικ, Αλιέχιν, Όιβε, Ρεσέβσκι, Καπαμπλάνκα και Φλορ). Περισσότερα για το ιστορικό τουρνουά μπορείτε να διαβάσετε στο λήμμα της wikipedia http://en.wikipedia.org/wiki/AVRO_1938_chess_tournament. Στο σημείωμα αυτό δεν θα κάνουμε αναδρομή στο τουρνουά, αλλά θα δούμε τρεις χαρακτηριστικές θέσεις από τους αγώνες:

Alekhine - Keres, AVRO 1938

Ο παγκόσμιος πρωταθλητής Αλεξάντερ Αλιέχιν δεν κατάφερε τίποτα παραπάνω από ισοπαλία παίζοντας 1. Qg6+? Kf8 2. Qh7 Kf7. Θα μπορούσε να νικήσει με 1. Rxb4! Qxd6 (1...Rxd6 2. Qg6+) 2. Qc4+ Kf8 3. Rb7 Rd7 4. Qc8+ Ke7 5. Rb3 Rd8 6. Qg4 Kf8 7. Rb7.

Capablanca - Fine, AVRO 1938

Ο μεγάλος Χοσέ Ραούλ Καπαμπλάνκα, ο οποίος στα προηγούμενα 29 χρόνια είχε χάσει μόνο 26 παρτίδες, στο AVRO έχασε 4 παρτίδες και βρέθηκε προτελευταίος στη βαθμολογία. Στη διάρκεια του τουρνουά υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο και αυτή πρέπει να είναι η αιτία για τη μέτρια απόδοσή του. Εδώ, δεν βρήκε εύκολη νίκη με 1. h5! Rb1 2. Kg2 g4 3. h6 Rb5 4. h7 Rh5 5. h8=Q+ Rxh8 6. Rxh8. Αντί για αυτό έπαιξε 1. Rxg5? Rb8 2. Kh3 e5 3. Rg1 με ισοπαλία. Επίσης ισόπαλο ήταν το 1. hxg5? Kf5.

Euwe - Keres, AVRO 1938

Ο Κέρες βρήκε τη μοναδική συνέχεια που σώζει την παρτίδα: 1. ... e2! 2. Re1 Qxd5 3. Qxd5 Rxd5 4. f3 Rd1. Το 1...Rxd5? έχανε μετά από 2. Rxd5 Qxd5 3. Qxd5 exf2+ 4. Kxf2 Bxd5 5. Ke3. Επίσης κακό είναι το 1. ... exf2+? 2. Kxf2 Rxd5 3. Qc3! Qg8 4.Rxd5 Bxd5 5. Qxc5.

Δρόμοι

Ένας άνδρας...
... βαδίζει μπροστά από μια σειρά τραπέζια τοποθετημένα κυκλικά, ρίχνει σε καθένα από αυτά μια γρήγορη ματιά και κάνει την κίνησή του. Πίσω από τα τραπέζια, δεκάδες θεατές τον παρακολουθούν και προσπαθούν να μαντέψουν την κάθε κίνησή του, καθώς αυτός κάνει τον γύρο του. Βρισκόμαστε στο έτος 1909, ο άνδρας είναι ο Χοσέ Ραούλ Καπαμπλάνκα, ο Κουβανός πρωταθλητής στο σκάκι και το σκορ του είναι εντυπωσιακό: 28 νίκες σε ισάριθμες παρτίδες. H επίδειξη ήταν μέρος μιας περιοδείας του Καπαμπλάνκα στην οποία κέρδισε 168 παρτίδες χωρίς να χάσει ούτε μία.

Πώς έπαιζε...
... τόσο καλά και τόσο γρήγορα; Σε πόσο βάθος μπορούσε να υπολογίσει τις κινήσεις του; «Βλέπω μονάχα μια κίνηση μπροστά», έλεγε ο Καπαμπλάνκα (φωτό) σε όσους τον ρωτούσαν τέτοια πράγματα. «Αλλά είναι πάντα η σωστή κίνηση». Σε αυτή τη μικρή φράση έκλεισε άθελά του τα συμπεράσματα των ψυχολογικών ερευνών που ακολούθησαν: ένα μεγάλο μέρος από το πλεονέκτημα που έχει ένας μεγάλος σκακιστής έναντι ενός αρχάριου προέρχεται από τα πρώτα κιόλας δευτερόλεπτα της σκέψης του. Αυτό το χαρακτηριστικό παρατηρείται και σε άλλους τομείς εκτός από το σκάκι, γράφει ο Φίλιπ Ρος στο περιοδικό «Σαϊεντίφικ Αμέρικαν». Όπως ακριβώς ένας ισχυρός σκακιστής μπορεί να ανακαλέσει στη μνήμη του όλες τις κινήσεις τις οποίες έχει κάνει σε μια παρτίδα, έτσι και ένας ολοκληρωμένος μουσικός μπορεί να παίξει τις νότες μιας σονάτας που έχει ακούσει μονάχα μία φορά. Και όπως ακριβώς ο σκακιστής μπορεί να βρει την καλύτερη κίνηση μέσα σε μια στιγμή, έτσι κι ο γιατρός μπορεί συχνά να κάνει τη σωστή διάγνωση με την πρώτη ματιά.

H αφθονία...
... μεγάλων ταλέντων στο σκάκι τα τελευταία χρόνια εξηγείται από πολλούς από την αντίστοιχη αφθονία των κομπιούτερ, που επιτρέπουν στα παιδιά να μελετούν πολύ περισσότερες παρτίδες των μεγάλων σκακιστών και ακόμη και να παίζουν μαζί τους με ειδικά προγράμματα. Ο Φίσερ είχε προκαλέσει εντύπωση, όταν απέκτησε τον τίτλο του μεγάλου μετρ σε ηλικία μόλις 15 ετών, το 1958. Σήμερα, το ρεκόρ κατέχει ο Ουκρανός Σεργκέι Καριάκιν, που έγινε μεγάλος μετρ σε ηλικία 12 ετών. Όμως, ο Καπαμπλάνκα και οι σύγχρονοί του δεν είχαν ούτε κομπιούτερ ούτε βάσεις δεδομένων. Έπρεπε να βρουν την άκρη μόνοι τους, όπως ο Μπαχ, ο Μότσαρτ και ο Μπετόβεν. Κι αν η τεχνική τους ήταν φτωχότερη σε σχέση με τους σημερινούς μετρ, το βέβαιο είναι πως η δημιουργική δύναμή τους ήταν απαράμιλλη. H ίδια σύγκριση μπορεί να γίνει και ανάμεσα στον Νεύτωνα και τους σύγχρονους φυσικούς.

H σύγχρονη...
... ψυχολογική έρευνα όμως έχει δείξει πως τα ταλέντα δεν γεννιούνται, αλλά γίνονται, με σκληρή προσπάθεια. Οι σύγχρονοι εκπαιδευτικοί λοιπόν δεν πρέπει να αναρωτιούνται «Γιατί δεν μπορεί να διαβάσει ο Γιαννάκης;», αλλά να λένε, «Γιατί να υπάρχει κάτι στον κόσμο που να μην μπορεί να το μάθει ο Γιαννάκης;».

Ρούσσος Βρανάς, 27 Ιουλίου 2006
http://www.tanea.gr/default.asp?pid=10&ct=13&artid=4451370

Λουίς Σεπούλβεδα

«Το μόνο που σκέφθηκα ήταν ότι έπρεπε να επιβιώσω, ότι έπρεπε να βγω ζωντανός από εκεί μέσα, η απόφαση να ζήσω. Βρέθηκα για έξι μήνες σε πλήρη απομόνωση και αυτό με ανάγκαζε να κάνω κάποιες πνευματικές ασκήσεις για να μην τρελαθώ. Αυτό ήταν μια εμπειρία μεγάλης μοναξιάς αλλά νομίζω ότι βγήκα από αυτήν αλώβητος γιατί διηγήθηκα στον εαυτό μου όλες τις ταινίες με τον Χοντρό και τον Λιγνό που είχα δει, θυμήθηκα όλα τα ωραία βιβλία που είχα διαβάσει, έγραψα φανταστικά γράμματα στη γυναίκα μου και στον μικρό τότε γιο μου που ποτέ δεν μπόρεσα να γράψω στην πραγματικότητα και έπαιξα στη φαντασία μου σκάκι με τον Καπαμπλάνκα και τον κέρδισα».

Λουίς Σεπούλβεδα, Χιλιανός συγγραφέας και αγωνιστής για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Όπως πολλοί λατινοαμερικανοί, δηλώνει γοητευμένος από το μύθο του Χοσέ Ραούλ Καπαμπλάνκα.

120 χρόνια από τη γέννηση του Καπαμπλάνκα

Γνώριζε πως ο Χερεμία δε Σαιντ Αμούρ ήταν ένας ανάπηρος με δεκανίκια που ποτέ δεν είχε δει, πως είχε ξεφύγει από το εκτελεστικό απόσπασμα σε κάποια από τις τόσες επαναστάσεις, σε κάποιο από τα τόσα νησιά στις Αντίλλες, πως είχε γίνει φωτογράφος παιδιών από ανάγκη και κατάφερε να γίνει ο πιο φημισμένος σ' όλη την επαρχία και πως είχε κερδίσει στο σκάκι κάποιον που εκείνη θυμόταν να λένε Τορεμολίνος, αλλά που στην πραγματικότητα ονομαζόταν Καπαμπλάνκα.
(Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, «Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας»)

Επετειακά γραμματόσημα της Δημοκρατίας της Κούβας, του 2008, για τα 120 χρόνια από τη γέννηση του τρίτου παγκόσμιου πρωταθλητή, του περίφημου Χοσέ Ραούλ Καπαμπλάνκα.

Endgame Manual

Το 2004, ο Γκάρι Κασπάροβ, σε συνέντευξή του στο δίκτυο KRO της ολλανδικής τηλεόρασης είχε πει: «Διαβάζω και μελετώ σκακιστικά βιβλία. Τα περισσότερα θα ξεχαστούν σύντομα, ελάχιστα από τα σύγχρονα θα ξεπεράσουν με επιτυχία τη δοκιμασία του χρόνου. Αυτή είναι η διαφορά τους με βιβλία όπως εκείνο του Μπρονστάιν για το τουρνουά της Ζυρίχης. Στη ρωσική γλώσσα όμως -νομίζω όχι ακόμη στα αγγλικά- έχει εκδοθεί πρόσφατα ένα βιβλίο που με εντυπωσίασε, αυτό του Ντβορέτσκι για τα φινάλε. Έργο που θα παραμείνει.»

Είναι ανώφελο για τους περισσότερους από εμάς, δηλαδή τους σκακιστές που δεν έχουν ιδιαίτερες απαιτήσεις για περαιτέρω σκακιστική εξέλιξη, να αγοράσουν βιβλίο του Ντβορέτσκι έχοντας τη φιλοδοξία ότι θα το διαβάσουν και θα το κατανοήσουν ολόκληρο. Ο Μαρκ Ντβορέτσκι θεωρείται ένας από τους κορυφαίους προπονητές του κόσμου και τα βιβλία του είναι -χωρίς υπερβολή- αριστουργήματα της τέχνης της σκακιστικής ανάλυσης, μεθοδικά στο έπακρον, αλλά τόσο απαιτητικά που καθιστώνται αυτομάτως πολύ δύσκολα!

Σε αντίθεση όμως με παλαιότερους τίτλους του Ρώσου δασκάλου, το «Dvoretsky's Endgame Manual», ένα από τα σπουδαιότερα έργα περί του φινάλε στη σκακιστική βιβλιογραφίας διαχρονικά, συμπυκνώνει με καταπληκτικό τρόπο τα διδάγματα των κλασσικών συγγραμμάτων των Όιβε, Φάιν, Σμίσλοβ-Λέβενφις, Κέρες και άλλων καθώς και τα συμπεράσματα που προκύπτουν με την αρωγή εφαρμογών ηλεκτρονικών υπολογιστών, είναι προσιτό -κατά μέρη όμως - στον καθένα, ακόμη και στον «τεμπέλη» σπουδαστή του παιχνιδιού. Ο «σοβαρός» και φιλόδοξος σπουδαστής από την άλλη, είναι βέβαιο πως θα καταναλώσει αρκετούς μήνες και θα επιστρέφει κατά καιρούς στις σελίδες σχεδόν σε όλη τη διάρκεια της σκακιστικής του ζωής.

Δεν πρόκειται για βιβλίο φινάλε με συλλογή θέσεων, εν είδει εγκυκλοπαίδειας, παρά περισσότερο για «teach yourself the endgame» οδηγό. Η ιδέα, όπως αναφέρει ο ίδιος ο συγγραφέας, είναι η παρουσίαση ενός συστήματος κατανόησης των φινάλε. Έχει την πεποίθηση ότι για να γίνει κάποιος παίκτης ισχυρός στα φινάλε πρέπει να γνωρίζει (σχετικά) λίγες θέσεις, αλλά να τις κατανοεί πλήρως. Εξετάζονται εξαντλητικά όλες οι βασικές και ημιβασικές θέσεις που πρέπει να γνωρίζει ο φιλόδοξος σκακιστής.

Η παραμυθία για όλα τα σοβαρά λάθη που έχουμε διαπράξει ως παίκτες στα φινάλε είναι τα πολλά διάσπαρτα τμήματα του βιβλίου που περιέχουν θέσεις με αλληλουχίες λαθών που διέπραξαν μεγάλοι σκακιστές της ιστορίας, τα οποία η αγγλική μετάφραση ονομάζει tragicomedies, όπως:

Capablanca - Menchik, Hastings 1929

1...Ra6?? (1...Rb8=; 1...Rb1=)
2. Rd7?? (ο Capablanca συγχωρεί την αντίπαλό του για το λάθος της. Το 2. Kf8+ κέρδιζε)
2...Ra8 3. Rc7 Ra6?? (η μαύρη επαναλαμβάνει το ίδιο λάθος)
4. Kf8+! Kg6 5. f7 Ra8+ (5...Rf6 6. Rg8)
6. Re8 Ra7 7. Re6+ Kh7
8. Ke8?? (ένα βήμα πριν την νίκη, ο Capa κάνει νέο λάθος που οδηγεί σε ισοπαλία. Και το 8. Rf1 και το 8. Rf6 κέρδιζαν)
8...Ra8+ 9. Ke7
9...Ra7?? (9...Kg7=)
10. Kf6 1-0. Μπορείτε να δείτε την παρτίδα εδώ

***Mark Dvoretsky - Dvoretsky's Endgame Manual, 2η έκδοση, 402 σελίδες, (Russell Enterprises, 2006)

Wonderfully Unpredictable

Από το ενδιαφέρον blog Wonderfully Unpredictable η δημοσίευση «429 πΧ - 1929 μΧ» που συνδυάζει εύστοχα απόσπασμα του Θουκυδίδη με τα φινάλε του Καπαμπλάνκα:

Το σκάκι είναι μια παλιά αγαπημένη μου ασχολία. Όταν άνοιξα το blog φλέρταρα αρχικά με την ιδέα να το κάνω αμιγώς σκακιστικό, αλλά συνειδητοποίησα πως δεν είχα ούτε τις απαραίτητες γνώσεις, ούτε τον απαιτούμενο χρόνο να το ενημερώνω τακτικά. Από καιρό έψαχνα σκακιστικά θέματα να παρουσιάσω, όμως δεν έβρισκα κάτι που να είναι ενδιαφέρον και ταυτόχρονα όχι ιδιαίτερα εξειδικευμένο. Η παρακάτω θα είναι η πρώτη μιας σειράς αναρτήσεων αφιερωμένες στο σκάκι. Πρόκειται για ένα email που υποστήκανε πριν από καναδυό χρόνια μερικοί φίλοι μου:
>>>>>Η συνέχεια εδώ

Καπαμπλάνκα σε κόμικ

Never trust the artist. Trust the tale.
D.Η. Lawrence

Στη δημοσίευση για τον έρωτα στα χρόνια της χολέρας http://skakistiko.blogspot.com/2007/12/blog-post_1525.html αναφερθήκαμε, σε ένα σημείο, στο πόσο συχνά ανακαλύπτουμε τη σκιά του θρυλικού Κουβανού παγκόσμιου πρωταθλητή στην λόγια και στην λαϊκή παράδοση των πληθυσμών της Λατινικής Αμερικής. «...Είχε κερδίσει στο σκάκι κάποιον που εκείνη θυμόταν να λένε Τορεμολίνος, αλλά που στην πραγματικότητα ονομαζόταν Καπαμπλάνκα.»
Παρακάτω, βλέπετε το εξώφυλλο, καθώς και την πρώτη και την τελευταία σελίδα τεύχους αφιερωμένου στον Χοσέ Ραούλ Καπαμπλάνκα με υπότιτλο εξωφύλλου «Capablanca la máquina de jugar ajedrez» (Καπαμπλάνκα - η σκακιστική μηχανή). Προέρχεται από εικονογραφημένη κουβανέζικη περιοδική έκδοση (από Ediciones de Colores), άγνωστης χρονολογίας. Ο καλλιτέχνης βιογραφεί τον Καπαμπλάνκα μέσα από κόμικ:



(κλικ στις εικόνες για μεγέθυνση)

Το φινάλε που δεν παίχτηκε

(Capablanca - Lasker), 1914
Παίζουν τα λευκά:

Στην «παρτίδα» ακολούθησε: 1. Nxc7 Nxc7 2. Ra8+!! Nxa8 (2...Kxa8 3. Kxc7) 3. Kc8 1-0.

Η θέση του επάνω διαγράμματος είναι τόσο γνωστή που έχει αποτυπωθεί ακόμη και σε γραμματόσημο:

Ο λόγος της παρένθεσης που περικλείει τα ονόματα των δυο παικτών -στο πρώτο διάγραμμα- είναι ότι το συγκεκριμένο φινάλε δεν μπορεί να βρεθεί σε καμία καταγεγραμμένη παρτίδα (παρά μόνο σε συλλογές με συνδυασμούς και καλλιτεχνικά φινάλε) και παρόλο που το κουβανικό γραμματόσημο του 1988 επιμένει πως οι αντίπαλοι είναι ο Capablanca και ο Lasker, η θέση δεν έχει εμφανιστεί ποτέ στην αγωνιστική σκακιέρα.
Αυτό που συνέβη, σύμφωνα με τον Dale Brandreth (στο βιβλίο «The Unknown Capablanca»), είναι πως οι δυο παίκτες έπαιξαν στο Βερολίνο το 1914, ένα ανεπίσημο ματς μπλιτς ,το οποίο κέρδισε ο Capa με 6,5-3,5. Η θέση προέκυψε στη σύντομη ανάλυση που ακολούθησε μια από τις παρτίδες και πρέπει να θεωρηθεί κοινή σύνθεση των δυο παγκόσμιων πρωταθλητών. Ο Lasker δημοσίευσε αργότερα τη θέση στη σκακιστική στήλη της Vossische Zeitung, χωρίς να δίνει επαρκείς λεπτομέρειες για τις συνθήκες.

«Capablanca» (1987)

Δύο φωτογραφίες (κλικ για μεγέθυνση) από την κουβανική ταινία παραγωγής 1987 «Capablanca» με τον ηθοποιό Cesar Evora να ενσαρκώνει τον θρυλικό παγκόσμιο πρωταθλητή (από τη σελίδα 10 του κουβανικού περιοδικού τέχνης Bohemia, 26 Φεβρουαρίου 1988). Η ταινία επικεντρώνεται στο ταξίδι του Jose Raul Capablanca στη Ρωσία και στον έρωτά του με τη χορεύτρια του κλασικού μπαλέτου Σάσα, αλλά δεν γνώρισε επιτυχία έξω από τα σύνορα της Κούβας. Όπως και να το κάνουμε, η σχεδόν ομόηχη «Casablanca» είναι δικαίως κομματάκι δημοφιλέστερη! Round up the usual suspects...

Η ταινία στο Internet Movies Database: http://www.imdb.com/title/tt0136747/

Ο σταθμός

Κλικ για μεγέθυνση

Το ρολόι του κεντρικού σιδηροδρομικού σταθμού της βορειοευρωπαϊκής πόλης δείχνει 7 και ένα λεπτό, φαίνεται ότι η άφιξη έγινε στην ώρα της. Από το βαγόνι μόλις έχει κατέβει ένας σκακιστής - θρύλος της ιστορίας του σκακιού και τον υποδέχονται διάφοροι άγνωστοι κύριοι, άλλοι με στολές και άλλοι με κοστούμια, ανάμεσά τους όμως και ένας υψηλόσωμος νεαρός που άφησε επίσης τη σφραγίδα του στο παγκόσμιο σκάκι. Για ποιούς δύο σκακιστές μιλάμε; Σε ποιά πόλη;

Χειρόγραφο

Πρόβλεψη για το σκάκι που όπως όλοι ξέρουμε δεν έχει επιβεβαιωθεί στο ελάχιστο. Έχω επίτηδες «κόψει» την υπογραφή. Ξέρει κανείς ποιός και πότε έγραψε αυτή τη πρόβλεψη; Κουίζ που δεν είναι και τόσο δύσκολο...