Δρόμοι

Ένας άνδρας...
... βαδίζει μπροστά από μια σειρά τραπέζια τοποθετημένα κυκλικά, ρίχνει σε καθένα από αυτά μια γρήγορη ματιά και κάνει την κίνησή του. Πίσω από τα τραπέζια, δεκάδες θεατές τον παρακολουθούν και προσπαθούν να μαντέψουν την κάθε κίνησή του, καθώς αυτός κάνει τον γύρο του. Βρισκόμαστε στο έτος 1909, ο άνδρας είναι ο Χοσέ Ραούλ Καπαμπλάνκα, ο Κουβανός πρωταθλητής στο σκάκι και το σκορ του είναι εντυπωσιακό: 28 νίκες σε ισάριθμες παρτίδες. H επίδειξη ήταν μέρος μιας περιοδείας του Καπαμπλάνκα στην οποία κέρδισε 168 παρτίδες χωρίς να χάσει ούτε μία.

Πώς έπαιζε...
... τόσο καλά και τόσο γρήγορα; Σε πόσο βάθος μπορούσε να υπολογίσει τις κινήσεις του; «Βλέπω μονάχα μια κίνηση μπροστά», έλεγε ο Καπαμπλάνκα (φωτό) σε όσους τον ρωτούσαν τέτοια πράγματα. «Αλλά είναι πάντα η σωστή κίνηση». Σε αυτή τη μικρή φράση έκλεισε άθελά του τα συμπεράσματα των ψυχολογικών ερευνών που ακολούθησαν: ένα μεγάλο μέρος από το πλεονέκτημα που έχει ένας μεγάλος σκακιστής έναντι ενός αρχάριου προέρχεται από τα πρώτα κιόλας δευτερόλεπτα της σκέψης του. Αυτό το χαρακτηριστικό παρατηρείται και σε άλλους τομείς εκτός από το σκάκι, γράφει ο Φίλιπ Ρος στο περιοδικό «Σαϊεντίφικ Αμέρικαν». Όπως ακριβώς ένας ισχυρός σκακιστής μπορεί να ανακαλέσει στη μνήμη του όλες τις κινήσεις τις οποίες έχει κάνει σε μια παρτίδα, έτσι και ένας ολοκληρωμένος μουσικός μπορεί να παίξει τις νότες μιας σονάτας που έχει ακούσει μονάχα μία φορά. Και όπως ακριβώς ο σκακιστής μπορεί να βρει την καλύτερη κίνηση μέσα σε μια στιγμή, έτσι κι ο γιατρός μπορεί συχνά να κάνει τη σωστή διάγνωση με την πρώτη ματιά.

H αφθονία...
... μεγάλων ταλέντων στο σκάκι τα τελευταία χρόνια εξηγείται από πολλούς από την αντίστοιχη αφθονία των κομπιούτερ, που επιτρέπουν στα παιδιά να μελετούν πολύ περισσότερες παρτίδες των μεγάλων σκακιστών και ακόμη και να παίζουν μαζί τους με ειδικά προγράμματα. Ο Φίσερ είχε προκαλέσει εντύπωση, όταν απέκτησε τον τίτλο του μεγάλου μετρ σε ηλικία μόλις 15 ετών, το 1958. Σήμερα, το ρεκόρ κατέχει ο Ουκρανός Σεργκέι Καριάκιν, που έγινε μεγάλος μετρ σε ηλικία 12 ετών. Όμως, ο Καπαμπλάνκα και οι σύγχρονοί του δεν είχαν ούτε κομπιούτερ ούτε βάσεις δεδομένων. Έπρεπε να βρουν την άκρη μόνοι τους, όπως ο Μπαχ, ο Μότσαρτ και ο Μπετόβεν. Κι αν η τεχνική τους ήταν φτωχότερη σε σχέση με τους σημερινούς μετρ, το βέβαιο είναι πως η δημιουργική δύναμή τους ήταν απαράμιλλη. H ίδια σύγκριση μπορεί να γίνει και ανάμεσα στον Νεύτωνα και τους σύγχρονους φυσικούς.

H σύγχρονη...
... ψυχολογική έρευνα όμως έχει δείξει πως τα ταλέντα δεν γεννιούνται, αλλά γίνονται, με σκληρή προσπάθεια. Οι σύγχρονοι εκπαιδευτικοί λοιπόν δεν πρέπει να αναρωτιούνται «Γιατί δεν μπορεί να διαβάσει ο Γιαννάκης;», αλλά να λένε, «Γιατί να υπάρχει κάτι στον κόσμο που να μην μπορεί να το μάθει ο Γιαννάκης;».

Ρούσσος Βρανάς, 27 Ιουλίου 2006
http://www.tanea.gr/default.asp?pid=10&ct=13&artid=4451370