Θέσεις από το AVRO, 1938

Από την παρτίδα Κέρες (αριστ.) - Ρεσέβσκι (δεξ.). Όρθιοι παρακολουθούν οι Αλιέχιν, Καπαμπλάνκα και Φλορ. Σπουδαία παρέα!

Το τουρνουά του AVRO που έγινε σε διάφορες πόλεις της Ολλανδίας, το 1938, είναι σύμφωνα με τον αναλυτή Τζεφ Σόνας του chessmetrics.com, το ισχυρότερο τουρνουά της σκακιστικής ιστορίας, επειδή μετείχαν και οι 8 κορυφαίοι παίκτες της εποχής (με τη σειρά της τελικής κατάταξης: Κέρες, Φάιν, Μποτβίνικ, Αλιέχιν, Όιβε, Ρεσέβσκι, Καπαμπλάνκα και Φλορ). Περισσότερα για το ιστορικό τουρνουά μπορείτε να διαβάσετε στο λήμμα της wikipedia http://en.wikipedia.org/wiki/AVRO_1938_chess_tournament. Στο σημείωμα αυτό δεν θα κάνουμε αναδρομή στο τουρνουά, αλλά θα δούμε τρεις χαρακτηριστικές θέσεις από τους αγώνες:

Alekhine - Keres, AVRO 1938

Ο παγκόσμιος πρωταθλητής Αλεξάντερ Αλιέχιν δεν κατάφερε τίποτα παραπάνω από ισοπαλία παίζοντας 1. Qg6+? Kf8 2. Qh7 Kf7. Θα μπορούσε να νικήσει με 1. Rxb4! Qxd6 (1...Rxd6 2. Qg6+) 2. Qc4+ Kf8 3. Rb7 Rd7 4. Qc8+ Ke7 5. Rb3 Rd8 6. Qg4 Kf8 7. Rb7.

Capablanca - Fine, AVRO 1938

Ο μεγάλος Χοσέ Ραούλ Καπαμπλάνκα, ο οποίος στα προηγούμενα 29 χρόνια είχε χάσει μόνο 26 παρτίδες, στο AVRO έχασε 4 παρτίδες και βρέθηκε προτελευταίος στη βαθμολογία. Στη διάρκεια του τουρνουά υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο και αυτή πρέπει να είναι η αιτία για τη μέτρια απόδοσή του. Εδώ, δεν βρήκε εύκολη νίκη με 1. h5! Rb1 2. Kg2 g4 3. h6 Rb5 4. h7 Rh5 5. h8=Q+ Rxh8 6. Rxh8. Αντί για αυτό έπαιξε 1. Rxg5? Rb8 2. Kh3 e5 3. Rg1 με ισοπαλία. Επίσης ισόπαλο ήταν το 1. hxg5? Kf5.

Euwe - Keres, AVRO 1938

Ο Κέρες βρήκε τη μοναδική συνέχεια που σώζει την παρτίδα: 1. ... e2! 2. Re1 Qxd5 3. Qxd5 Rxd5 4. f3 Rd1. Το 1...Rxd5? έχανε μετά από 2. Rxd5 Qxd5 3. Qxd5 exf2+ 4. Kxf2 Bxd5 5. Ke3. Επίσης κακό είναι το 1. ... exf2+? 2. Kxf2 Rxd5 3. Qc3! Qg8 4.Rxd5 Bxd5 5. Qxc5.

Κλασικά βιβλία σε σύγχρονες εκδόσεις

Είναι πάντα συναρπαστικό να διαβάζει κανείς όσα οι παγκόσμιοι πρωταθλητές έχουν να πουν για συγκρούσεις τους με άλλους ισχυρούς ανταγωνιστές, καθώς και για το σκάκι γενικότερα. Πέρυσι, οι εκδόσεις Russell Enterprises κυκλοφόρησαν στα αγγλικά δύο κλασικά βιβλία, χρησιμοποιώντας αλγεβρική σημειογραφία. Στο "International Chess Congress St. Petersburg 1909" ο παγκόσμιος πρωταθλητής Εμάνουελ Λάσκερ σχολιάζει όλες τις παρτίδες του τουρνουά, στο οποίο μοιράστηκε την πρώτη θέση με τον Ακίμπα Ρουμπινστάιν. Το βιβλίο του Αλεξάντερ Αλιέχιν "New York 1924" έχει αναγνωριστεί ως ένα από τα καλύτερα βιβλία που έχουν γραφτεί για μεγάλα τουρνουά -παρόλο που κάποιες αναλύσεις έχουν αναθεωρηθεί στην εποχή των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Το τουρνουά εκείνο της Νέας Υόρκης ήταν ένας ακόμη θρίαμβος για τον Λάσκερ, που ξεπέρασε τον Καπαμπλάνκα και τον Αλιέχιν. Το βιβλίο θεωρείται κλασικό για τη ζωντάνια των σχολιασμών.

Ο ολλανδικός οίκος New In Chess εξέδωσε πρόσφατα το έργο του Μιχαήλ Μποτβίνικ "Botvinnik-Smyslov, Three World Chess Championship matches: 1954, 1957, 1958". Δεν είναι μόνο ένα σπουδαίο ιστορικό ντοκουμέντο που παρουσιάζει βαθιά σχολιασμένες 69 παρτίδες μεταξύ δύο γιγάντων, αλλά αποκαλύπτει επίσης τις μυστικές σημειώσεις του Μποτβίνικ που χρησιμοποιήθηκαν στο πλαίσιο της προετοιμασίας του για τα ματς του 1957 και του 1958. Το ματς του 1954 έληξε ισόπαλο 12-12, αλλά σε κάποιο σημείο το ενδιαφέρον ήταν στο κόκκινο αφού καταγράφτηκε αποφασιστικό αποτέλεσμα (νίκες και ήττες) σε 8 συνεχείς παρτίδες. Ο Σμίσλοβ κέρδισε τον παγκόσμιο τίτλο το 1957, νικώντας τον Μποτβίνικ με 12 ½ -9 ½. Ο πρώην παγκόσμιος πρωταθλητής Μαξ Όιβε ήταν εντυπωσιασμένος: «Ο Σμίσλοβ παίζει τις κινήσεις που παίζει ο καθένας. Η μόνη διαφορά είναι πως κερδίζει μ' αυτές». Το 1958 στο ματς-ρεβάνς, ο πατριάρχης του σοβιετικού σκακιού Μιχαήλ Μποτβίνικ κέρδισε 12 ½ -10 ½ και επανακατέκτησε τον παγκόσμιο τίτλο. Ο Βασίλι Σμίσλοβ, πολύ αργότερα εξηγούσε: «Η προετοιμασία μου ήταν μάλλον ελλιπής. Δεν ήμουν ποτέ σαν τον Φίσερ και τον Κασπάροβ».
(μέρος των στοιχείων για τις νέες κυκλοφορίες προέρχονται από άρθρο του Λιούμπομιρ Κάβαλεκ στη Washington Post).

Η τελευταία φωτογραφία

24 Μαρτίου 1946. Ο εν ενεργεία παγκόσμιος πρωταθλητής Αλεξάντερ Αλιέχιν βρίσκεται νεκρός σε δωμάτιο ξενοδοχείου, στο Εστορίλ της Πορτογαλίας. Ήταν 53 ετών. Η πρόχειρη νεκροψία δείχνει ότι ο θάνατός του οφείλεται σε ασφυξία από κάποιο κομμάτι κρέατος που σφηνώνεται στο λάρυγγά του, αλλά στη συνέχεια εκφράζονται πολλές και αντιφατικές εκδοχές για τα αίτια. Ζούσε πλέον απομονωμένος, διωγμένος από το σκακιστικό κόσμο, όταν η Ευρώπη έβγαινε από τα αποκαΐδια του πολέμου και έρχονταν στο φως υποστατές κατηγορίες για συνεργασία του με τις δυνάμεις των ναζί. Για αυτούς τους λόγους εξετάστηκε ακόμη και η εκδοχή της αυτοχειρίας. Σε διπλανό τραπέζι, η σκακιέρα του.

Φωτοκουίζ

Κλικ για μεγέθυνση

Ποιός είναι ο σκακιστής (εδώ εικονίζεται σε ηλικία 17 ετών) στο αριστερό μέρος της φωτογραφίας; Οποιοδήποτε άλλο στοιχείο δοθεί για το νεαρό της εικόνας θα προδώσει ακόμη περισσότερο το απλό κουίζ. Το δεύτερο μέρος του κουίζ είναι πολύ δυσκολότερο και αφορά τον αντίπαλο, δεξιά, που είναι συνομήλικος του πρώτου. Λιγότερο γνωστός, λέγεται ότι κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Λένινγκραντ για να επιβιώσει από το ψύχος πυρπόλησε εκτός από τα έπιπλά του, πολλούς τόμους με σκακιστικές θεωρητικές σημειώσεις που διατηρούσε σε χοντρούς φακέλους. Προς το τέλος της ζωής του εξέδωσε δυο κλασικά βιβλία για το μέσον την παρτίδας.

Alekhine - NN, 1915

Ο Αλέξης Χαλκιόπουλος, που υπογράφει κάποια σχόλια στο blog ως Alex, μας έστειλε την παρακάτω συνεργασία, την οποία και δημοσιεύουμε:

Μια «φανταστική» παρτίδα

Alekhine - NN, 1915
1.e4 e6 2.d4 d5 3.Nc3 Nf6 4.Bg5 Bb4 5.e5 h6 6.exf6 hxg5 7.fxg7 Rg8 8.h4 gxh4 9.Qg4 Be7 10.g3 c5 11.gxh4 cxd4 12.h5 dxc3 13.h6 cxb2 14.Rb1 Qa5+ 15.Ke2 Qxa2 16.h7 Qxb1 17.hxg8=Q+ Kd7 18.Qxf7 Qxc2+ 19.Kf3 Nc6 20.Qgxe6+ Kc7 21.Qf4+ Kb6 22.Qee3+ Bc5 23.g8=Q b1=Q

24.Rh6 Qxf1 25.Qb4+ Qb5 26.Qd8+ Ka6 27. Qea3+ Qca4 28.Qaxa4 Qxa4 29.Qxa4# 1-0. Μπορείτε να δείτε την παρτίδα εδώ

Όχι δεν είναι λάθος, δεν είναι σπουδή, είναι η θέση από μια παρτίδα του Αλιέχιν με κάποιον άγνωστο.
Πραγματικά μια καταπληκτική θέση!
Μια πολυσυζητημένη παρτίδα… Πραγματικότητα; ή δημιούργημα της φαντασίας ενός εκ των πιο θεαματικών παικτών στην ιστορία του σκακιού;
Μερικές φορές συμβαίνει η συζήτηση γύρω από μία παρτίδα, ένα ματς και τα παρεπόμενά τους να γίνεται πιο ενδιαφέρουσα από το ίδιο το ματς. Έτσι κι εδώ. Έχουν γίνει πολλές συζητήσεις γύρω από την συγκεκριμένη παρτίδα.
Τι κι αν η παρτίδα είναι ενδεχομένως φανταστική, φτιαγμένη δηλαδή από τον Παγκόσμιο πρωταθλητή χωρίς την συμμετοχή αντιπάλου; Έστω κι έτσι εξακολουθεί να εντυπωσιάζει. Το ζητούμενο στην περίπτωση είναι αν η εν λόγω παρτίδα στέκει από σκακιστικής απόψεως. Αλλά αυτό είναι μια συζήτηση η οποία θα κρατήσει πολύ, και που μάλλον έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον από τα συμπεράσματά της.
Πάντως θα μπορούσε να είχε παιχτεί και από δύο γκράνμετρ.
Πέντε βασίλισσες πάνω στη σκακιέρα. Πιο πολύ με καλλιστεία μοιάζει παρά με παρτίδα.
Ο Αλιέχιν φρόντιζε πάντα να ξαφνιάζει ευχάριστα τους φίλους του σκακιού. έτσι και τώρα μας παραθέτει ένα δημιούργημά του που αν μη τι άλλο, τονίζει με τον ωραιότερο τρόπο το βάθος και την ομορφιά του παιχνιδιού.

Αλέξης Χαλκιόπουλος


***Σημείωση συντάκτη blog:
Αλέξη, ευχαριστώ για το άρθρο σου. Αν και η παρτίδα, για τα δικά μου -υποκειμενικότατα- κριτήρια είναι κάπως brutal, σίγουρα προξενεί έκπληξη. Μια παρατήρηση, συμπληρωματική και απαραίτητη για την ιστορική ακρίβεια: η παρτίδα αυτή, γνωστή και ως «The Harem» (λόγω των πέντε Βασιλισσών) δεν είναι *ενδεχομένως* κατασκευασμένη, είναι *αποδεδειγμένα* κατασκευασμένη. Ο Alekhine την συμπεριέλαβε στο βιβλίο με τις καλύτερες παρτίδες του, βάζοντας 3 διαγράμματα, χωρίς να υπαινίσσεται πουθενά ότι επρόκειτο για ανάλυση. Δεν ήταν άλλωστε η μοναδική περίπτωση που ο 4ος Παγκόσμιος Πρωταθλητής δημοσίευε ανύπαρκτη παρτίδα ως δική του παιγμένη. Στην περίπτωσή μας, ο αντίπαλος του Alekhine ήταν ο Ρώσος συνθέτης καλλιτεχνικών φινάλε Grigoriev και η πραγματική παρτίδα που παίχτηκε με αντίθετα χρώματα είχε εντελώς διαφορετική (και πεζή) εξέλιξη.

Ενδεικτικά, στο βιβλίο των ASM Dickins & H. Ebert, "100 Classics of the Chessboard" αναφέρεται: «Alekhine himself gave this game in his book MY BEST GAMES, in fact, although it was originally really only an annotation by him to his game with Grigoriev in 1915 (Alekhine was Black) showing the variation that he *would* *have* played (as Black) if White had played 11. gxh4 instead of 11. O-O-O. 11 castling in fact also led Grigoriev into a lost game with resignation on move 26.»
ASM Dickins & H Ebert, "100 Classics of the Chessboard"

Επίσης, ο σπουδαίος ερευνητής της σκακιστικής ιστορίας, ο Ολλανδός Tim Krabbe, γράφει: «In the first place, the game is a fake. It was never played. It is a pure concoction of Alekhine. Οne of the most successful hoaxes of chess history». Δείτε το ενδιαφέρον σχετικό άρθρο http://www.xs4all.nl/~timkr/chess/al5q.htm

Η φωνή του Αλιέχιν

Μία σπάνια συνέντευξη. Ο Παγκόσμιος Πρωταθλητής Αλεξάντερ Αλιέχιν, μιλάει στο BBC το 1938 (είναι άγνωστος ο μήνας που δόθηκε η συνέντευξη. Επίσης άγνωστο είναι το όνομα του δημοσιογράφου).

Μπορείτε να ακούσετε ή να «κατεβάσετε» τη συνέντευξη σε μορφή mp3:

http://chessblogger.googlepages.com/alekhine1938bbc.mp3
(δεξί κλικ - save as)

Το κείμενο της συνέντευξης μεταφρασμένο στα ελληνικά:

Δημ: Πείτε μου Δρ. Αλιέχιν, νομίζετε ότι οι μεγάλοι σκακιστές γεννιούνται, ή δημιουργιούνται με σκληρή δουλειά;
Αλιέχιν: Όχι, ειλικρινά, πιστεύω ότι ο ιδανικός σκακιστής γεννιέται. Φυσικά, βλέπω το σκάκι σαν τέχνη και όπως δεν μπορείτε να δημιουργήσετε έναν μεγάλο ζωγράφο ή μουσικό, παρά μόνο αν το ταλέντο της ζωγραφικής ή της μουσικής είναι έμφυτο, έτσι πιστεύω ότι για να γίνει κανείς εξαιρετικός στο σκάκι, η ικανότητα πρέπει να υπάρχει εκ γενετής. Υπάρχει κάτι παραπάνω στο σκάκι πρωταθλητισμού από το να ακολουθεί απλώς κάποιος τους βασικούς κανόνες του παιχνιδιού. Για να παίξεις πραγματικά καλό σκάκι, χρειάζεσαι διορατικότητα. Η διορατικότητα είναι κάτι παρόμοιο με αυτό που πρέπει να έχει ένας δημιουργικός καλλιτέχνης αν θέλει να ξεχωρίσει την απόδοσή του από τον κοινό κόσμο.

Δημ: Φυσικά μαζί με την διορατικότητα, υποθέτω οι σκακιστές πρώτης γραμμής χρειάζονται μία μνήμη τέλεια εξασκημένη, όχι;
Αλιέχιν: Ω, όχι. Αυτό είναι που διακρίνει το σκάκι από το μπριτζ. Στο σκάκι δεν χρειάζεται φοβερή μνήμη. Απλώς, πρέπει να βλέπεις μπροστά, συνεχώς.

Δημ: Μου φαίνεται σαν το ιδανικό παιχνίδι για τους αισιόδοξους.
Αλιέχιν: Ναι, μπορείτε να το πείτε έτσι. Ποτέ δεν βλέπω πίσω σε μία παρτίδα ή σε ένα ματς αλλά προσπαθώ συνεχώς να βελτιώσω το παιχνίδι μου. Σύντομα, θα συμπληρώσω 30 χρόνια στο σκάκι. Έγινα μετρ σκακιού, ξέρετε, στα 16 μου.

Δημ: 16; Αυτό είναι εκπληκτικό!
Αλιέχιν: Ναι. Κέρδισα τότε το βάζο του τσάρου , το οποίο έχω ακόμη. Μου επιτράπηκε να το πάρω μαζί μου. Ήταν το μόνο αντικείμενο που πήρα μαζί μου όταν έφυγα από τη Ρωσία το 1921. Αλλά τα 30 χρόνια εμπειρίας που έχω στο σκάκι δεν μου έχουν διδάξει όλα όσα θα έπρεπε να γνωρίζω για το παιχνίδι.

Δημ: Πάντως, υποθέτω ότι τώρα ξέρετε όλες τις απαντήσεις.
Αλιέχιν: Ω, όχι, πιστέψτε με, η διάρκεια της ανθρώπινης ζωής δεν είναι αρκετή για να μάθεις τα πάντα στο σκάκι. Η τεχνική ναι, μπορεί να γίνει τέλεια. Αλλά υπάρχουν πολύ περισσότερα που μπορεί να μάθει κανείς για την πραγματική τέχνη του παιχνιδιού. Πάρτε παράδειγμα τον αντίπαλό μου στο τελευταίο ματς, τον Δρ. Όιβε. Θεωρείται έξοχος ειδικός στα ανοίγματα. Και παρ' όλα αυτά, στο τελευταίο μας ματς, σε μία παρτίδα, ήταν χαμένος μετά την 5η κίνηση! Καταλαβαίνετε λοιπόν, ότι ο καθένας από μας, έχει πολλά ακόμη να μάθει.

Δημ: Ναι, ναι. Αλλά, νομίζετε ότι το σκάκι σε επίπεδο πρωταθλητισμού, εμπεριέχει μεγάλη δόση πνευματικού στρες;
Αλιέχιν: Πνευματικό στρες όχι. Αλλά υπάρχει νευρική και σωματική υπερένταση. Είναι εξαιρετικά αναγκαίο να ετοιμάζεται κανείς σωματικά για τον αγώνα, γιατί όπως ίσως καταλαβαίνετε το σκάκι απαιτεί μεγάλη ενέργεια. Προσωπικά, πριν από τα ματς, προετοιμάζομαι με ήρεμη, υγιεινή, ήσυχη ζωή στη φύση. Και ξεκουράζομαι, ίσως γελάσετε, παίζοντας πιγκ πογκ.

Δημ: (γελάει)
Αλιέχιν: Ναι, πιγκ πογκ. Είναι από τα καλύτερά μου χόμπι.

Δημ: Αλλά, δεν έχετε φιλοδοξίες για το παγκόσμιο πρωτάθλημα του πιγκ πογκ, έχετε;
Αλιέχιν: Όχι, καθόλου. Πρέπει φυσικά να συγκεντρωθώ για να υπερασπίσω τον σκακιστικό μου παγκόσμιο τίτλο. Και σύντομα θα ταξιδέψω με τη σύζυγό μου στη Νότια Αμερική για να διευθετήσω τις λεπτομέρειες του επόμενου ματς για το παγκόσμιο πρωτάθλημα.

Δημ: Σας ευχαριστώ πολύ Δρ. Αλιέχιν και σας εύχομαι καλή τύχη.