Ο Henry Miller για το σκάκι

Καταλαβαίνω απολύτως εκείνους που θεωρούν τον Henry Miller αγαπημένο τους συγγραφέα. Μπορεί να μην είναι από τους πρώτους στις δικές μου προτιμήσεις, όμως είναι ένας λογοτέχνης που δεν είναι δυνατόν να σε αφήσει αδιάφορο γιατί τα έργα του χαρακτηρίζονται από ένα εντελώς ιδιαίτερο μείγμα μυθιστορίας, αυτοβιογραφίας, κοινωνικής κριτικής και μυστικισμού. Το «The Books In My Life» (1952) αναφέρεται σε άλλους συγγραφείς που τον συγκίνησαν. Τα βιβλία υπήρξαν γι' αυτόν πηγή έμπνευσης και τροφοδότησαν τη φαντασία του. Το ενδιαφέρον του εκτείνεται από τους παλιότερους, Βοκκάκιο και Ραμπελέ, μέχρι τους συγχρόνους του, Ιονέσκο και Μπέκετ. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει τη μεγαλοσύνη ενός Γάλλου ποιητή που πέθανε τον χρόνο της γέννησής του, το 1891, του Αρθούρ Ρεμπό: «Είναι ο μόνος συγγραφέας», τονίζει, «που ζηλεύω την ιδιοφυΐα του. Αν τον είχα διαβάσει στα νιάτα μου, αναρωτιέμαι αν θα είχα γράψει ποτέ έστω και μια γραμμή. Στον Ρεμπό αντικρίζω τον εαυτό μου όπως μέσα σε καθρέφτη. Τίποτα από ό,τι λέει δεν μου είναι ξένο, όσο ακαταλόγιστο, παράλογο ή σκοτεινό κι αν είναι».

Στο «The Books In My Life» υπάρχει και ένα σύντομο απόσπασμα που αφορά το σκάκι, το οποίο -αν και προέρχεται από λογοτέχνη τέτοιου διαμετρήματος- δεν είναι απαλλαγμένο από τις γνωστές ανακρίβειες στις εκτιμήσεις που προέρχονται από ανθρώπους που γράφουν για το σκάκι, χωρίς να το γνωρίζουν πολύ καλά. Δεν γνωρίζω αν υπάρχει ελληνική μετάφραση του βιβλίου, οπότε ας μου συγχωρεθούν οι μεταφραστικές προχειρότητες που πιθανώς θα συναντήσετε:

«Δεν υπήρξα ποτέ, ούτε είμαι τώρα καλός παίκτης. Ούτε καν τόσο καλός όσο ο Ναπολέων. Όταν για παράδειγμα ο Marcel Duchamp κάποτε με κάλεσε να παίξουμε μία παρτίδα μαζί, ξέχασα μεμιάς ότι γνώριζα για το παιχνίδι λόγω του υπερβολικού σεβασμού που είχα για την δική του ικανότητα στο σκάκι.

Με τον Lou Jacobs τα πράγματα ήταν χειρότερα. Έχανα εύκολα, επηρεασμένος από την τρομακτική αταραξία του. «Θέλεις μήπως να σου χαρίσω τη Βασίλισσα ή δύο Πύργους ή δύο Αξιωματικούς και έναν Ίππο;» Δεν εκστόμισε ποτέ αυτές τις λέξεις, αλλά νομίζω ότι τις υποδήλωνε με τον τρόπο του. Έπαιζε διαφορετικές κινήσεις κάθε φορά στην αρχή της παρτίδας, σα να περιφρονούσε την όποια ικανότητά μου. Στην πραγματικότητα όμως δεν περιφρονούσε κανέναν. Φαινόταν να μην υπάρχει καμία διαφορά για αυτόν όταν κέρδιζε ή όταν έχανε. Έπαιζε με την ευκολία και τη σιγουριά ενός μάγου και νομίζω ότι χαιρόταν και τις κακές και τις καλές κινήσεις. Εκτός από αυτά, τι μπορεί να σήμαινε για έναν άνθρωπο σαν και αυτόν να χάσει μία παρτίδα σκακιού, ή δέκα ή εκατό; «Θα παίζω σκάκι στον παράδεισο» φαινόταν να λέει. «Έλα τώρα, έλα να το χαρούμε! Παίξε μία τολμηρή κίνηση, μία βιαστική κίνηση!». Φυσικά όσο πιο φαινομενικά βεβιασμένα έπαιζε τόσο περισσότερο γινόμουν προσεκτικός. Υποψιαζόμουν ότι είναι μεγαλοφυΐα. Δεν ήταν πράγματι μεγαλοφυΐα αφού ήταν ικανός να με σαστίζει και να με μπερδεύει έτσι;

Ο τρόπος που έπαιζε το παιχνίδι του σκακιού ήταν ο τρόπος που έπαιζε το παιχνίδι της ζωής. Μόνο οι παλιές καραβάνες μπορούν το πετύχουν. Ο Lao-tse ήταν ένας από αυτούς τους ξεσκολισμένους. Καμιά φορά, όταν η εικόνα του Lao-tse καθισμένου στη ράχη ενός νεροβούβαλου περνάει από το μυαλό μου, όταν σκέφτομαι το υπομονετικό, ευγενικό και συνάμα διεισδυτικό χαμόγελό του, αυτή η σοφία τόσο καλοσυνάτη, επανέρχομαι στον Lou Jacobs καθισμένο απέναντί μου στη σκακιέρα. Πρόθυμο να παίξει το παιχνίδι με όποιο τρόπο ήθελα. Έτοιμο να καταχαρεί με την άγνοιά του ή να λάμψει ολόκληρος με τις ανοησίες του. Ποτέ κακεντρεχής, ποτέ ευτελής, ποτέ φθονερός. Και συνάμα μακρινός σαν τον Σείριο...»

***

Ο Lou Jacobs που αναφέρεται στο απόσπασμα ήταν γνωστός κλόουν του τσίρκου στην Αμερική. Εξασκούσε το επάγγελμα του κλόουν από τα 11 του χρόνια ως τα βαθιά του γεράματα. Διαβάστε για τον Lou Jacobs στη wikipedia: http://en.wikipedia.org/wiki/Lou_Jacobs

***

Διαβάστε για τον συγγραφέα Henry Miller στη wikipedia:
http://en.wikipedia.org/wiki/Henry_Miller