Andre Gorz

Πριν ένα χρόνο ακριβώς, στις 9 Οκτωβρίου 2006, ο Μιχάλης Μητσός έγραφε στη στήλη του «Διαστάσεις» στα ΝΕΑ, αναφερόμενος στο τελευταίο βιβλίο, στο βιβλίο της ζωής του φιλοσόφου Αντρέ Γκορζ, ενός από τους πιο οξυδερκείς σύγχρονους διανοητές της αριστεράς και θεμελιωτή της πολιτικής οικολογίας:

«Σε λίγο καιρό θα γίνεις 82 χρόνων. Έχεις κοντύνει έξι εκατοστά, έχεις μείνει 45 κιλά και είσαι πάντα όμορφη, χαριτωμένη και ποθητή. Είμαστε 58 χρόνια μαζί και σ' αγαπώ περισσότερο από ποτέ».

Το πραγματικό του όνομα είναι Γκέραρντ Χορστ. Γεννήθηκε στη Βιέννη το 1923, αλλά όταν κατέφυγε στη Γαλλία για να γλιτώσει από τους Ναζί και ζήτησε δουλειά σε ένα περιοδικό τού είπαν πως πρέπει να χρησιμοποιήσει ψευδώνυμο, γιατί «στους Γάλλους δεν αρέσουν οι Γερμαναράδες». Διάλεξε το Μποσκέ (άλσος), που είναι η γαλλική μετάφραση του Χορστ. Μα δεν του πήγαινε να υπογράψει μ' αυτό το πρώτο του βιβλίο και επέλεξε μια τρίτη ταυτότητα, Γκορζ, από την πόλη όπου είχαν κατασκευαστεί τα κιάλια που του είχε αφήσει ο πατέρας του, Γκορίτσια για τους Ιταλούς, «μια πόλη ούτε γερμανική ούτε σλοβένικη ούτε ιταλική, κάτι σαν την Τεργέστη». Ως Αντρέ Γκορζ υπογράφει από τότε όλα του τα βιβλία, με θέματα όπως η ηθική, ο καπιταλισμός, η οικολογία και το τέλος της εργασίας. Αλλά το τελευταίο του βιβλίο, το τελευταίο βιβλίο της ζωής του, είναι διαφορετικό.

Όλα αυτά τα χρόνια, ο Γκορζ άλλαξε πολλές ταυτότητες αλλά αγάπησε μία γυναίκα. Ασχολήθηκε με πολλές ιδέες, βέβαιος ότι οι ιδέες μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο, αλλά από τη φιλοσοφική του παιδεία έμαθε ότι δεν υπάρχουν καλές ιδέες χωρίς έρωτα, ότι η σκέψη είναι ερωτική. «Αφήνω πίσω μου βιβλία και αρχεία», λέει στη «Λιμπερασιόν.» «Το έργο μου φέρει την ταυτότητά μου. Όταν όμως πεθάνουμε και οι δύο, τι θα ξέρει ο κόσμος για την D.; Δεν έχω γράψει ποτέ γι' αυτήν, παρά μονάχα στον "Προδότη", κι εκεί πολύ αδέξια. Αισθάνθηκα την ανάγκη να ανασυνθέσω κάτι που υπήρξε. Είναι ένα προσωπικό βιβλίο που δεν θα μπορούσα να γράψω παρά απευθυνόμενος σ' εκείνη, το έγραψα για 'κείνη και για μένα». Ο τίτλος του είναι «Γράμμα στην D. Ιστορία ενός έρωτα», και κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Galilee.

Το πραγματικό της όνομα δεν το γνωρίζουμε. Γεννήθηκε στην Αγγλία, η οικογένειά της διαλύθηκε στον πόλεμο, μεγάλωσε με τον νονό της σε μια μικρή παραλιακή πόλη, γνώρισε τον άνδρα της ζωής της ένα χιονισμένο βράδυ του 1947, όταν της ζήτησε να χορέψουν. «Μαζί σου ήμουν αλλού», της γράφει, «σ' έναν ξένο τόπο, ξένος απέναντι στον ίδιο μου τον εαυτό. Μαζί σου μπορούσα να στείλω την πραγματικότητά μου διακοπές. Ήσουν το συμπλήρωμα τού απραγματοποίητου πραγματικού». Παιδιά δεν έκαναν, δεν ήταν έτοιμος εκείνος, πίστευε πως αφού δεν είχαν οικογένειες οι ίδιοι δεν είχε νόημα να φτιάξουν μια κι εκείνοι. Η D. πάσχει σήμερα από καρκίνο, το βιβλίο τελειώνει όπως αρχίζει: «Μόλις έγινες 82 χρόνων», οι δύο εραστές συμφωνούν πως αν ποτέ είχαν μια δεύτερη ζωή, θα ήθελαν να την περάσουν μαζί.

***Πριν από 2 εβδομάδες (24 Σεπτεμβρίου 2007), ο 84χρονος φιλόσοφος βρέθηκε νεκρός μαζί με τη σύντροφό του, στην κατοικία τους στο Βοσνόν. Απέμενε λιγοστός χρόνος ζωής στην βαριά άρρωστη Ντορίν και έτσι αποφάσισαν να αυτοκτόνησουν μαζί. Πριν το όνομα του Γκορζ παρέπεμπε στην πολιτική οικολογία, τη «νέα αριστερά», τις αλλαγές που επέφερε η ρομποτική στην εργασία, την απομυθοποίηση της «εργατικής πρωτοπορίας» ως επαναστατικού υποκειμένου. Mετά θάνατον συνδέεται και με το σθένος ενός ανθρώπου έχει την αυτοσυνείδηση των ορίων του.

***Ένα κείμενο του Αντρέ Γκορζ, μεταφρασμένο στα ελληνικά, σε μορφή pdf: Η κοινωνική ιδεολογία του αυτοκινήτου (391 kb) http://chessblogger.googlepages.com/AndreGorz-.pdf

***Η τελευταία ίσως συνέντευξή του, στο περιοδικό “Le Nouvel Observateur”, όπως μεταφράστηκε από τον Θανάση Γιαλκέτση στην “Ελευθεροτυπία” με θέμα «Οικολογία και Πολιτική» (21 Ιανουαρίου 2007) http://www.enet.gr/online/online_hprint?q=%C3%EA%EF%F1%E6&a=&id=67369844

***Στα ελληνικά έχουν εκδοθεί τα εξής έργα του: «Οικολογία και Πολιτική» (Εκδόσεις Λιβάνη), «Οι δρόμοι του Παραδείσου» (Εκδόσεις Κομμούνα), «Καπιταλισμός, Σοσιαλισμός, Οικολογία» (Εναλλακτικές Εκδόσεις), «Η αθλιότητα του σήμερα και η προοπτική για το αύριο» (Εκδόσεις Λιβάνη), «Περιβάλλον και Ποιότητα Ζωής» (συλλογική εργασία, Εκδόσεις Επίκουρος).