Χελόου, ο Έλο ήταν...

Θερμές ευχές για καλό Πάσχα σε όλους και όλες! Το παρακάτω κείμενο, συνεργασία του φίλου «καλοπροαίρετου», είχε πρωτοδημοσιευτεί στο μπλογκ στις 14 Σεπτεμβρίου 2007. Το εμφανίζω ξανά, στο πλαίσιο των κυριακάτικων αναδημοσιεύσεων παλαιότερων αναρτήσεων.

Χελόου, ο Έλο ήταν άνθρωπος! [1]


Δρ. Άρπαντ Έλο: «Μερικές φορές σκέπτομαι ότι δημιούργησα ένα Τέρας του Φρανκεστάιν! Οι νεαροί παίκτες ενδιαφέρονται στην πραγματικότητα περισσότερο τι θα κάνουν με την αξιολόγησή τους παρά πάνω στην σκακιέρα».

Ο Άρπαντ Έμρικ Έλο (Arpad Emrick Elo, εξαμερικανισμένη γραφή του αρχικού του ονόματος Árpád Imre Élő) γεννήθηκε το 1903 στο χωριό Egyházaskesző [2] της Ουγγαρίας. Μετανάστευσε μαζί με τους γονείς του το 1913 στις ΗΠΑ. Εγκαταστάθηκαν αρχικά στο Κλήβελαντ του Οχάιο. Εκεί ανακάλυψε το σκάκι και έμαθε μόνος του.Σπούδασε φυσικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο και δίδαξε από το 1926 μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 1969 σαν Καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Marquette του Μιλγουώκι.

Ήταν καλός σκακιστής και κέρδισε οχτώ φορές το πρωτάθλημα της Πολιτείας Γουισκόνσιν μεταξύ 1935 και 1961. Σε ατομικό επίπεδο, απέσπασε δύο φορές ισοπαλία από τον Ρούμπεν Φάιν, έναν από τους ισχυρότερους παγκοσμίως σκακιστές της εποχής. Διετέλεσε Πρόεδρος της ACF, προδρόμου της USCF (Σκακιστικής Ομοσπονδίας των ΗΠΑ), από το 1935 μέχρι το 1937. Ήταν επιτυχημένος διοργανωτής μαζικών σκακιστικών εκδηλώσεων και ενθουσιώδης προπαγανδιστής του σκακιού.

Είναι γνωστός για το σύστημα αξιολόγησης σκακιστών που εξεπόνησε. Η αρχική του πρόθεση ήταν να δημιουργήσει απλώς ένα μέτρο υπολογισμού της απόδοσης των παικτών και ένα εργαλείο πρόβλεψης αποτελέσματος συναντήσεων μεταξύ σύγχρονων παικτών [3] όμως στην πορεία δόθηκε μεγαλύτερη έμφαση στο μέτρο παρά στο μετρώμενο, δηλαδή στον απόλυτο αριθμό αξιολόγησης παρά στην ποιότητα της σκακιστικής παρτίδας, κάτι που τον απεθάρρυνε [4].

Στο βιβλίο του The rating of chessplayers past and present (1η έκδοση 1978), εκτός από την επιστημονική θεμελίωση της μεθοδολογίας του, επιχειρεί, μεταξύ άλλων, αναδρομική αξιολόγηση και όλων των κορυφαίων παικτών από το 1850 και μετά [5]. Από το 1970, που η FIDE υιοθέτησε το σύστημα αξιολόγησης του Ελο, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980, τους υπολογισμούς τούς έκανε ο ίδιος ο Ελο, κάτι που ήταν τότε εύκολο, γιατί οι αξιολογημένοι παίκτες ήσαν λιγότεροι από 2.000.

Αξιοσημείωτο είναι ότι, εκτός από το σκάκι, ο Έλο είχε και άλλα χόμπυ όπως η οινοποιΐα, η καλλιέργεια κηπευτικών, η μελισσοκομία, η αστρονομία και η μουσική. Ο Ελο δοκίμασε το σύστημα αξιολόγησης που εμπνεύστηκε στο γκολφ και το μπόουλινγκ. Το σύστημα αξιολόγησής του επεκτάθηκε, μεταξύ άλλων, στο κινεζικής προέλευσης επιτραπέζιο παιχνίδι γκο, στο επιτραπέζιο παιχνίδι λέξεων σκραμπλ [6] , και ακόμα στο ποδόσφαιρο! [7] Πέθανε το 1992 στο Μπρούκφιλντ του Γουισκόνσιν των ΗΠΑ.

Πηγές :
Hooper, David και Whyld, Kenneth : The Oxford Companion to Chess (1996)
Elo, Arpad E. : The rating of chessplayers past and present (1η έκδοση 1978, 2η έκδοση 1986)
Διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια Wikipedia, λήμματα Arpad Elo και Elo rating system
http://www.thechessmill.com/biographies/arpad-elo/
http://chessgrrl.bravejournal.com/archive/03/13/2004

[1] Ο τίτλος είναι εμπνευσμένος από το εξής γνωστό ανέκδοτο :Μια ξανθιά παίρνει τηλέφωνο την επίσης ξανθιά αδελφή της:- Ελα, ο μπαμπάς είναι σπίτι;Και η άλλη, όλο αυτοπεποίθηση και με χαρακτηριστική τραγουδιστή φωνή, τραβώντας λίγο τα φωνήεντα:- Χελόου, ο μπαμπάς είναι άνθρωπος!

[2] Η γενέτειρα του Έλο ευρίσκεται στη δυτική Ουγγαρία, κοντά στα σύνορα με την Αυστρία. Το 2006 απεγράφησαν 582 κάτοικοι. Σύμφωνα με το http://nona.net/features/map/placedetail.838416/Egyházaskesző/ , στα κοντινά αεροδρόμια συμπεριλαμβάνονται της Βιέννης (96 χλμ ΒΔ), Βουδαπέστης (145 χλμ Α) και Γκρατς (151 χλμ Δ). Ο θυρεός της γενέτειρας πόλης του Ελο φέρει, μεταξύ άλλων, και έναν σκακιστικό Ιππο, προς τιμήν του εκλεκτού τέκνου της (http://www.crwflags.com/fotw/flags/hu-ve-ek.html).

[3] Π.χ., στο ματς Φίσερ – Σπάσκι, Ρέικγιαβικ 1972, το αναμενόμενο αποτέλεσμα βάσει των τρεχουσών αξιολογήσεων και του μοντέλου του Ελο ήταν (χωρίς την παρτίδα που δεν παίχτηκε) 13.4-6.6, ενώ το πραγματικό ήταν 12.5-7.5. Ομοίως, στο ματς Κάρποβ – Κορτσνόι, Μόσχα 1974, το αναμενόμενο αποτέλεσμα ήταν 14.4-9.6 και το πραγματικό 12.5-11.5. Οι διαφορές αναμενόμενου – πραγματικού είναι και στα δύο ματς μέσα στο στατιστικό περιθώριο λάθους.

[4] Ο ίδιος έχει δηλώσει για το σύστημά του : «Μερικές φορές σκέπτομαι ότι δημιούργησα ένα Τέρας του Φρανκεστάιν! Οι νεαροί παίκτες ενδιαφέρονται στην πραγματικότητα περισσότερο τι θα κάνουν με την αξιολόγησή τους παρά πάνω στην σκακιέρα».

[5] Ενδεικτικά, αναδρομικές αξιολογήσεις κορυφαίων παικτών πριν από τη θέσπιση του συστήματος (οι αναφερόμενες αξιολογήσεις είναι μέσοι όροι καλύτερης πενταετίας) : Καπαμπλάνκα 2725, Λάσκερ 2700, Αλιέχιν 2690, Μόρφυ 2690, Στάινιτς 2650, Πίλσμπερυ 2630, Νίμτσοβιτς 2615, Τάρρας 2610, Τσιγκόριν 2600. Με τα ίδια μέτρα, μέσοι όροι καλύτερης πενταετίας κορυφαίων παικτών μετά τη θέσπιση του συστήματος : Φίσερ 2740, Κέρες 2670, ‘Ουβε 2650, Κότοβ 2620 και τρέχουσα αξιολόγηση 1/1/1986 : Κασπάροβ 2720, Κάρποβ 2700, Κορτσνόι 2635, Λάρσεν 2575. Συγκριτικά, οι 4 πρώτοι στην τελευταία (Ιούλιος 2007) κατάταξη της FIDE : Ανάντ 2792, Τοπάλοβ 2769, Κράμνικ επίσης 2769, Ιβαντσουκ 2762. Την υψηλότερη αξιολόγηση όλων των εποχών, 2851, είχε ο Γκάρυ Κασπάροβ στις κατατάξεις του Ιουλίου 1999 και του Ιανουαρίου 2000. Η τελευταία αξιολόγηση του Κασπάροβ ήταν 2812. Έμεινε ανενεργός για πάνω από έναν χρόνο, έτσι σύμφωνα με τους κανονισμούς δεν περιλαμβάνεται πλέον στις δημοσιευόμενες καταστάσεις αξιολόγησης.

[6] Ο Όμιλος Σκραμπλ Καστοριάς (http://www.geocities.com/scrabblegreek/index.html) εφαρμόζει σύστημα πανελλήνιας κατάταξης(http://www.geocities.com/scrabblegreek/ratings.html)

[7] Σύμφωνα με το http://www.eloratings.net/ ,την πρώτη πεντάδα απαρτίζουν η Βραζιλία (2063), η Γαλλία (2039), η Αργεντινή (1997), η Γερμανία (1985) και η Ιταλία (1974). Η Ελλάδα είναι 25η (1756).