Μια «ελληνική» συνέντευξη του Πετροσιάν

Ο Γιάννης Μαρής, με τον Αντρέα Κοφίόη διερμηνέα, είχε πάρει μια μικρή συνέντευξη από τον πρώην (1963-1969) παγκόσμιο πρωταθλητή Τιγκράν Βαρτάνοβιτς Πετροσιάν, στο δωμάτιό του στο ξενοδοχείο Novotel, στη διάρκεια της παραμονής του στo Πλόβντιβ της Βουλγαρίας για το Κύπελλο Εθνών (έτσι ονομαζόταν τότε το Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Εθνικών Ομάδων), το 1983. Δυστυχώς, ένα χρόνο αργότερα (Αύγουστος 1984), ο Πετροσιάν έφυγε από τη ζωή. Ο Αρμένιος γκρανμαίτρ αποδείχτηκε εξαίρετος συνομιλητής και φιλόξενος οικοδεσπότης. Η συνέντευξη είχε δημοσιευθεί στο τεύχος 16 (6/1983) του περιοδικού «Ελληνικό Σκάκι».

— Γκρανμαίτρ Πετροσιάν: υπήρξατε παγκόσμιος πρωταθλητής. Έχετε μια τεράστια εμπειρία στο σκάκι. Ποια πρέπει να είναι τα προσόντα που πρέπει να διαθέτει ένας νέος σκακιστής που έχει ταλέντο για να φτάσει ψηλά;
— Το πιο βασικό είναι η αγάπη που πρέπει να τρέφει για το σκάκι κάθε σκακιστής. Υπάρχουν πολλοί, πραγματικά πάρα πολλοί ταλαντούχοι νέοι σκακιστές στον κόσμο, αλλά από αυτούς λίγοι θα φτάσουν πολύ ψηλά, στις κορυφές της παγκόσμιας σκακιστικής ιεραρχίας. Κι αυτό που τους κάνει να ξεχωρίζουν πραγματικά, είναι η προσήλωσή τους, η αγάπη για το σκάκι. Φυσικά δεν θα υποτιμήσω άλλα απαραίτητα στοιχεία που χρειάζονται: Είναι η δουλειά — η πολύ σκληρή και επίπονη δουλειά της μελέτης, της ανάλυσης, της προετοιμασίας, της αυτοκριτικής. Η δουλειά που οι καρποί της δεν θα φανούν ποτέ αμέσως, που θα αποδώσει μετά από κάποιο — πολλές φορές σημαντικό — χρονικό διάστημα.
Ακόμη θα πρέπει να εξοπλιστεί ο ταλαντούχος νεαρός φίλος μας, και ν' αναπτύξει, στον ύψιστο βαθμό, αρετές του χαρακτήρα όπως αισιοδοξία, μαχητικότητα, φίλαθλο πνεύμα, ευστροφία κλπ.
Βέβαια, τα περισσότερα από τα παραπάνω θα τα διδαχτεί σε δάσκαλους, σε έμπειρους προπονητές. Έτσι, και μολονότι επαναλαμβάνομαι, πρέπει να τονίσω και πάλι — το πιό βασικό, το πρωταρχικό, είναι η ΑΓΑΠΗ, με κεφαλαία, για το σκάκι!

- Ποιά από τα κλασικά έργα των μεγάλων δάσκαλων του σκακιού νομίζετε απαραίτητα να μελετιούνται, για ν' αποκτήσει ο φιλόπονος ταλαντούχος νεαρός σκακιστής γερά θεωρητικά θεμέλια για την πρόοδό του;
- Εδώ έχουμε βέβαια ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο. Δεν υπάρχει, ούτε στο σκάκι, «βασιλική οδός» ή τυφλοσούρτης για τους νέους. Η πράξη έχει δείξει πως το πιο αποδοτικό είναι η μελέτη των παρτίδων των μεγάλων σκακιστών. Με τη δουλειά, και το πέρασμα του χρόνου, μετατρέπεται το έργο των μεγάλων και η ποσότητα των εμπειριών σε προσωπικό απόκτημα και ποιοτική γνώση. Η γνώση της θεωρίας είναι φυσικά απαραίτητη (και πολλοί εξελίσσοσνται σε ειδικούς, όπως οι Γκέλλερ, Σμυσλόβ κ.α.) αλλά σημασία περισσότερη έχει το «μπάσιμο» στα μυστικά του σκακιού.
Σήμερα, με την ανάπτυξη του σκακιού και τη χρήση επιστημονικών μεθόδων για τη μελέτη του, οι περισσότεροι σκακιστές μπορούν να κάνουν κτήμα τους τους θεμελιακούς νόμους του παιχνιδιού — ένας ξεχωριστού επιπέδου σκακιστής όμως, θα πρέπει να μπορεί να ξεφύγει από τις «νόρμες», να βρει δικά του πράγματα — αυτό θα πει άλλωστε ότι έχει ταλέντο. Αυτή είναι εξ' άλλου κι η διαφορά του ανθρώπου-σκακιστή από τον κομπιούτερ-σκακιστή: ο άνθρωπος θα κάνει σίγουρα λάθη μέσα στα πλαίσια των δυνατοτήτων του, αλλά μαθαίνει απ' αυτά και βελτιώνεται. Τελικά, εκεί είναι ένα μεγάλο μυστικό: να εντοπίζει κανείς τα λάθη του και να μαθαίνει απ' αυτά. Κι εγώ ο ίδιος, μολονότι είχα στη διάρκεια της καριέρας μου πολλούς προπονητές, έπρεπε πάντα μόνος μου ν' αναγνωρίζω τα λάθη στο παιχνίδι μου, να βρίσκω το σωστό και να το εφαρμόζω στην πράξη μου. Εκεί, νομίζω, βρίσκεται και το — όποιο — ταλέντο μου.

— Εδώ, στη Φιλιππούπολη, η επικράτηση της σοβιετικής ομάδας ήταν πλήρης και, μπορεί να πει κανείς, εύκολη. Με εξαίρεση σποραδικές αστοχίες, οι σκακιστές (και οι σκακίστριες!) της Σοβ. Ενωσης κατέχουν την συντριπτική πλειοψηφία των παγκόσμιων τίτλων. Είναι αποτέλεσμα, βέβαια, της «Σοβιετικής σχολής» — πως όμως βρίσκεται η σχολή αυτή πάντα στην κορυφή;
-Το σκάκι είναι στην Σοβιετική Ένωση ένα λαϊκό και πολύ δημοφιλές παιχνίδι. Δεν είναι όμως μόνο ψυχωγωγία, έχει χαρακτήρα πολύ πλατύτερο: διαπαιδαγωγεί, εκπολιτίζει, ενημερώνει και η πολιτεία ενδιαφέρεται για την ανάπτυξή του. Το σκάκι στη Σοβιετική Ενωση, είναι κουλτούρα και τρόπος ζωής. Δεν είναι δύσκολο από κει και πέρα να καταλάβει κανείς την ύπαρξη ενός πλήθους ισχυρών σοβιετικών σκακιστών και σκακιστριών, και φυσικά, με τ' ανάλογα αγωνιστικά αποτελέσματα.

— Και ποιόν «βλέπετε» αντίπαλο του Καρπόβ;
— Τις καλύτερες τύχες έχει αναμφισβήτητα ο Κασπάροβ! Νομίζω ότι Καρπόβ και Κασπάροβ είναι οι δύο καλύτεροι σκακιστές στον κόσμο τη στιγμή αυτή. Ο Κορτσνόϊ μπορεί βέβαια να τον χτυπήσει, γιατί είναι πολύ έμπειρος, αλλά με φυσιολογικές συνθήκες φιναλίστ θα πρέπει να είναι ο Κασπάροβ. Για το ματς Σμύλοβ-Ρίμπλι είναι δύσκολο να εκφραστεί κανείς. Φαβορί είναι φυσικά ο Ούγγρος γκρανμαίτρ, μια κι ο πρώην παγκόσμιος πρωταθλητής είναι 62 ετών και δεν έχει φυσικά τη βιολογική αντοχή των νιάτων. Όμως, φαβορί ήταν κι ο Χύμπνερ, που δεν προετοιμάστηκε κατάλληλα για τον γέρο αντίπαλό του, αντίθετα με τον Σμυσλόβ, που έκανε μια εντυπωσιακή και σωστή αγωνιστική και ψυχολογική προετοιμασία με το γνωστό αποτέλεσμα!

-Μια και είναι η πρώτη φορά που απευθύνεστε σε ελληνικό αναγνωστικό κοινό, θα θέλατε να προσθέσετε κάτι το «ειδικό»;
- Η Ελλάδα είναι, δυστυχώς, από τις λίγες χώρες στην Ευρώπη που δεν έχω ακόμα επισκεφτεί, και που θα 'θελα φυσικά να γνωρίσω. Από μακριά, μην έχοντας ζήσει στη χώρα σας, δεν μπορώ να πω πολλά πράγματα. Πάντως, σαν Αρμένιος που είμαι, έχω κι εγώ «μεσογειακό» ταμπεραμέντο, μια κι οι λαοί μας έχουν ζήσει περίπου στις ίδιες γεωγραφικές συνθήκες. Βέβαια (γελώντας) σκακιστικά η Αρμένικη ομάδα είναι, νομίζω, ισχυρότερη από την Ελληνική...
Σοβαρά, όμως, μια και δεν έχω παίξει σε κάποιο τουρνουά με Ελληνες αντιπάλους, δεν έχω προσωπική αντίληψη και δεν μπορώ να εκφράσω γνώμη για το ελληνικό σκάκι.