Yma Sumac

Έσβησε στις 2 Νοεμβρίου, σε ηλικία 86 ετών (μάλλον), η Yma Sumac.

Το πλήρες όνομά της ήταν Emperatriz Sumac Chavarri Atahualpa. Μεγάλωσε στις Άνδεις ακούγοντας τον ήχο των πουλιών, του νερού, των δέντρων, του ανέμου, των ζώων της ζούγκλας, τον τρόμο που σκορπούσαν οι εκρήξεις των ηφαιστείων και των σεισμών στους ιθαγενείς, τα θρησκευτικά τραγούδια που έλεγαν οι απόγονοι των Ίνκας για τους Θεούς τους. Η Yma άρχισε να μιμείται όλους αυτούς τους ήχους και να τους εκφέρει με την φωνή της. Στα χωριά των Άνδεων η Sumac έγινε σιγά -σιγά ο θρύλος του τραγουδιού. Οι πέντε οκτάβες που κάλυπτε η φωνή της προκαλούσαν δέος στους Περουβιανούς. Όταν τραγουδούσε η Yma κανείς δεν έκανε καμία κίνηση-στέκονταν όλοι ακίνητοι λέγοντας ένα συγκεκριμένο ήχο, δίνοντας έτσι μια μορφή ιεροτελεστίας το τραγούδι της.

Σε κάποιο τοπικό φεστιβάλ που τραγούδησε η Yma βρέθηκε ο Moices Vivanco συνθέτης-μουσικός και ερευνητής των παραδοσιακών τραγουδιών της Λατινικής Αμερικής. Έμεινε έκπληκτος μπροστά στο θαύμα της φωνής της! Δεν μπορούσε να πιστέψει πως μία φωνή «αδούλευτη» είχε τέτοια αρτιότητα και φυσικά μία έκταση πέρα των ανθρώπινων δυνατοτήτων!

Ο Vivanco έγινε ο «μέντορας» της Yma .Για να μπορέσει να την πάρει από το χωριό της, την ζήτησε σε γάμο σε ηλικία 13 ετών εκείνη και 17 αυτός!…

Άρχισε να την μαθαίνει να διαβάζει μουσική χωρίς όμως να πειράξει καθόλου την φωνή της για να μην χαλάσει τίποτα από την μοναδικότητα της. Άρχισε να της γράφει τραγούδια ειδικά για την έκταση της φωνής της, βασισμένα σε μουσικούς τρόπους που χρησιμοποιούσαν στην παραδοσιακή μουσική τους οι Ίνκας και άλλες φυλές της Λατινικής Αμερικής. Τα θέματα των τραγουδιών ήταν παρμένα από την ζωή των φυλών αυτών με ιδιαίτερη έμφαση στις θρησκευτικές τους τελετές.

Μαζί περιοδεύουν στην Αμερική με σκοπό να γνωρίσει ο κόσμος το μοναδικό ταλέντο της εξωτικής τραγουδίστριας. Η κυκλοφορία του πρώτου δίσκου της με τίτλο «Voice of the Xtabay» το 1950 κάνει αίσθηση σε κάθε γωνιά της γης. Ο δίσκος της βρίσκεται ανάμεσα στους τρεις εμπορικότερους δίσκους ανά την υφήλιο εκείνη την χρονιά. Λέγεται πως όταν η Yma τραγούδησε πρώτα φορά σε κοινό το πρώτο τραγούδι του δίσκου με τίτλο «Taita Inty»(Virgin of the Sun God) αποκαλύπτοντας το φάσμα της φωνής της, το κοινό σοκαρίστηκε τόσο που όταν τελείωσε το τραγούδι της την χειροκρότησε αφού προηγήθηκε παύση κάποιων δευτερολέπτων…Να σημειωθεί εδώ πως οι στίχοι των τραγουδιών είναι σε διάλεκτο που χρησιμοποιούσαν οι φυλές-απόγονοι των Ίνκας!



Η καριέρα της Yma ακολουθεί μία λαμπρή πορεία με διθυραμβικές κριτικές για την φωνή-φαινόμενο αλλά και για τις ζωντανές της εμφανίσεις. Η φυσική εξωτική ομορφιά της και η φωνή της άρχισαν να δημιουργούν πολλούς μύθους γύρω από την προέλευσή της, την αληθινή καταγωγή της, έτσι ώστε ανά τον κόσμο να γεννιούνται πολλές ιστορίες για το κορίτσι με την θεϊκή φωνή. Πολλοί ήταν εκείνοι που αμφισβήτησαν την καταγωγή της και τον μύθο που την ήθελε απόγονο βασιλιά των Ίνκας. Ακόμη και σήμερα υπάρχει ένα μυστήριο γύρω από την αληθινή προέλευση της.

Το 1952 η Yma κατακτά και το Broadway με την συμμετοχή της στο μιούζικαλ «Flahooley» ενώ πρωταγωνιστεί στην ταινία «Secret of Incas» όπου τραγουδά το πολύ γνωστό "Ataypura" (High Andes).Είναι και το πρώτο τραγούδι που οπτικοποιείται!

Στη δεκαετία του ΄60 η Yma περιοδεύει στην Ευρώπη με μεγάλη επιτυχία. Στην Ρωσία μάλιστα γνώρισε την απόλυτη αποθέωση από 10.000 ακροατές που κατέκλυσαν το Tchaikovsky Opera House! Ανάμεσα τους μεγάλοι συνθέτες όπως ο Shostakovich και ο Khatchaturian που την συνεχάρησαν προσωπικά.

Δυστυχώς μετά τον χωρισμό της με τον Moices Vivanco η καριέρα της κλονίστηκε από δημιουργικής πλευράς. Είχε βέβαια μια μεγάλη «προίκα», αλλά κανείς δεν ήταν ο κατάλληλος να της δώσει καινούριο υλικό αντάξιο της φωνής της. Η Yma δεν ανήκε στον χώρο του λυρικού τραγουδιού για να μπορέσει να συνεχίσει ως μία λυρική τραγουδίστρια. Εξάλλου η ίδια έλεγε πως δεν την συγκινούσαν οι άριες από τις όπερες γιατί δεν μιλούσαν στην καρδιά της όπως τα τραγούδια της πατρίδας της.

Στον αντίποδα της έλλειψης καινούριου υλικού ήταν οι εμφανίσεις της ανά τη υφήλιο που γνώριζαν τεράστια αποδοχή και εκδηλώσεις θαυμασμού.

Το 1975 κυκλοφορεί ένα δίσκο έκπληξη με τίτλο «Miracles:Yma rocks!».Είναι ένας δίσκος όπου η Yma πειραματίζεται με την ηλεκτρονική μουσική. Η δουλειά αυτή ικανοποίησε πιο πολύ τους fan της αφού δεν γνώρισε ευρύτερη αποδοχή. Στην δεκαετία του ’80 περιορίζει τις εμφανίσεις της ενώ αρχίζει να ερμηνεύει κυρίως jazz κομμάτια αλλά και παλιά περουβιανά τραγούδια. Το 1990 ερμηνεύει τον ρόλο μιας τραγουδίστριας της όπερας στο “Follies” ενώ ερμηνεύει το τραγούδι «I wonder» από το «Sleeping Beauty» για τις ανάγκες ενός άλμπουμ παραγωγής της Disney. Πρέπει να σημειωθεί πως η φωνή της και στην τελευταία της ηχογράφηση ήταν άρτια χωρίς κανένα ψεγάδι του χρόνου πάνω της!

(από το Νίκο Καρακαλπάκη, Πτυχιούχο του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστήμιου Αθηνών)