Στις 2 Ιανουαρίου, το περιοδικό «Ταχυδρόμος» που κυκλοφορεί κάθε Σάββατο μαζί με την εφημερίδα «Νέα», περιείχε ένα εξαιρετικό αφιέρωμα για την παγκόσμια πρωταθλήτρια Αλεξάνδρα Κόστενιουκ, το οποίο επιμελήθηκε ο Κοσμάς Κέφαλος. Ζήτησα από την εφημερίδα άδεια για την αναδημοσίευση (η ύλη του «Ταχυδρόμου» δεν υπάρχει στο site των «Νέων») και η απάντηση ήταν θετική. Οι φωτογραφίες είναι αδημοσίευτες και αποτελούν ευγενική προσφορά της φωτογράφου Αλεξίας Τσαγκάρη.
Βγαλμένη από την υποδειγματική σκακιστική σχολή που κληροδότησε η Σοβιετική Ένωση στη Ρωσία και με έντονη και διαρκή την παρουσία του σκακιστή πατέρα της, ανέβηκε γρήγορα ψηλά στο σκακιστικό στερέωμα και ξεπέρασε τα σύνορα της χώρας της, κατακτώντας από ηλικία 12 ετών πανευρωπαϊκούς και παγκόσμιους τίτλους. Σε ηλικία 14 ετών πήρε τίτλο γκραν μετρ γυναικών (WGM), ενώ 6 χρόνια αργότερα έγινε μία από τις δέκα γυναίκες με τίτλο GM. Γεννήθηκε στις 23 Απριλίου 1984 και, όπως λέει, «20 από τα 25 χρόνια της ζωής μου παίζω σκάκι, μελετώ σκάκι και δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς το σκάκι». Τη συναντήσαμε όχι στην Αγία Πετρούπολη αλλά στην Πετρούπολη. Εδώ δίπλα.
Η Αλεξάνδρα Κόστενιουκ είναι η γυναίκα που ανέτρεψε την εικόνα του σκακιστή, το στερεότυπό του. Του υπερβολικά σοβαρού, του αμίλητου, πολλές φορές απόμακρου, του ανθρώπου που δεν νοιάζεται για τίποτε άλλο έξω από όσα διαδραματίζονται στη σκακιέρα. Γοητευτικό μείγμα ευστροφίας, επικοινωνιακού ταλέντου, ομορφιάς και θηλυκότητας, απένειμε στον εαυτό της τον τίτλο της πρέσβειρας του σκακιού και μέσα από συνεντεύξεις, φωτογραφήσεις (ορισμένες χαρακτηρίστηκαν ασυνήθιστα τολμηρές, τουλάχιστον για τα έως τότε ειωθότα στο σκάκι), ακόμα και με συμμετοχή της σε ταινία, προσπάθησε να διαδώσει το πνευματικό άθλημα, να το κάνει «τόσο δημοφιλές όσο το μπάσκετ και το τένις».
Την απάντηση για το κατά πόσο θεμιτά είναι όλα αυτά την έδωσε παλιότερα στο CNN: «Στόχος μου είναι να δείξω ότι το σκάκι μπορεί να είναι ένα δημοφιλές άθλημα, όπως το τένις ή το μπάσκετ. Αν ο στόχος αυτός απαιτεί να γίνω η ίδια το sex symbol του σκακιού, τότε είμαι έτοιμη!»
Σιμουλτανέ στην Πετρούπολη
Η Κόστενιουκ, παγκόσμια πρωταθλήτρια στο σκάκι και επικεφαλής της Εθνικής Ρωσίας στο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Εθνικών Oμάδων που έληξε πρόσφατα και απ’ όπου γεύτηκε έναν ακόμα θρίαμβο (πρωταθλήτρια Ευρώπης η χώρα της και χρυσό μετάλλιο η Αλεξάνδρα για το υψηλότερο ποσοστό στην 1η σκακιέρα), ήρθε στην Αθήνα τον περασμένο Oκτώβριο, προσκεκλημένη του δραστήριου Αναγεννησιακού Σκακιστικού Oμίλου Πετρούπολης «Δίας» για επίδειξη σιμουλτανέ σε 35 σκακιέρες. Oι αντίπαλοί της, στην πλειονότητα νεαροί (τα μικρότερα, η Σωτηρία-Αφροδίτη Γραφάκου και τα δίδυμα αδέρφια Χρήστος Ανθόπουλος και Ιωάννα Ανθοπούλου είναι μόλις 8 ετών!), που είχαν αποκτήσει δικαίωμα συμμετοχής από προκριματικούς αγώνες, αποδείχθηκαν «σκληρά καρύδια» και κράτησαν την πρωταθλήτρια κόσμου επί 5 ώρες στην κεντρική πλατεία της Πετρούπολης. Το τελικό σκορ (27 νίκες της Κόστενιουκ, 4 ισοπαλίες και 4 ήττες από τους Σιγούρο, Μαλαματά, Μεγαλιό και Κουτουκίδη) θεωρείται πενιχρό για μια παγκόσμια πρωταθλήτρια! Από μια άλλη οπτική γωνία, εξαιρετικά τιμητικό για τους νεαρούς Έλληνες αντιπάλους της.
Προσιτή στο κοινό και πάντα χαμογελαστή, η Κόστενιουκ ήταν εξαιρετικά συνεργάσιμη, τόσο κατά τη φωτογράφηση, πριν και κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, όσο και στη συνέντευξη, αμέσως μετά.
Κάτι που προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση στις συνεντεύξεις της Ρωσίδας πρωταθλήτριας είναι η προσπάθειά της να αποσείσει τον τίτλο του σκακιστικού ταλέντου και να αποδώσει τις επιτυχίες της στη σκληρή δουλειά: «Ποτέ δεν θεώρησα τον εαυτό μου ταλαντούχα σκακίστρια. Δεν ξέρω γιατί. Έχω μιλήσει με πολύ κόσμο και θεωρώ πως το ταλέντο στο σκάκι είναι κάτι διαφορετικό. Υπάρχει επίσης έμφυτο μέσα μου το στοιχείο της άμιλλας. Δεν θέλω να χάνω, θέλω να κερδίζω. Συνεπώς η περίπτωσή μου είναι αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς. Κάποιοι άνθρωποι έχουν σκακιστικό ταλέντο, ιδιαίτερες ικανότητες ακριβώς για να παίζουν σκάκι, και κάποιοι άλλοι άνθρωποι ξέρουν να δουλεύουν. Είναι κι αυτό κάποιου είδους ταλέντο, να μπορείς να δουλεύεις πολλές ώρες την ημέρα».
Η καθημερινή της προπόνηση περιλαμβάνει 10 ώρες σκακιστικής μελέτης και 5 χιλιόμετρα τρέξιμο. Προσέχει τη διατροφή της, αλλά έχει αδυναμία στη σοκολάτα! Άλλοτε το πρόγραμμα έβγαινε ευκολότερα. Από τις 22 Απριλίου 2007 έχει μπει στη ζωή της ένας ακόμα άνθρωπος, η κόρη της Φραντσέσκα. Προσπαθεί να ισορροπήσει στο ρόλο της επαγγελματία σκακίστριας, του κήρυκα του σκακιού, στον οποίο είχε αρχικά αυτοαναγορευτεί αλλά τώρα της αναγνωρίζεται και επισήμως (ήρθε στη Χαλκιδική ως συμπρόεδρος της Επιτροπής Γυναικών για να προωθήσει στο Συνέδριο της Παγκόσμιας Σκακιστικής Oμοσπονδίας το γυναικείο σκάκι), καθώς και στο ρόλο της μητέρας. Κουράζεται περισσότερο, αλλά, όπως μας λέει, «όταν μου χαμογελάει η κόρη μου, ξεχνώ τα πάντα!».
Ανέκαθεν παρουσίαζε ενδιαφέρον η άποψη κορυφαίων σκακιστών και σκακιστριών για το πού οφείλεται η διαφορά επιπέδου μεταξύ αντρών και γυναικών (με εξαίρεση την Oυγγαρέζα Τζούντιθ Πόλγκαρ, καμία σκακίστρια δεν έφτασε στους 10 πρώτους του πίνακα διεθνούς αξιολόγησης και δεν διεκδίκησε τίτλο παγκόσμιου πρωταθλητή).
Προσπερνώντας τον αφορισμό του Φίσερ, ότι οι γυναίκες δεν είναι ικανές να παίζουν σκάκι, να πούμε ότι κάποιοι γενικά παραδεκτοί λόγοι, τους οποίους αναφέρει και η Κόστενιουκ, είναι το γεγονός ότι ασχολούνται με το σκάκι πολύ λιγότερα κορίτσια και ότι από αυτά ορισμένα το εγκαταλείπουν ευκολότερα από τα αγόρια λόγω επαγγελματικών και οικογενειακών υποχρεώσεων, καθώς επίσης και ότι οι άντρες παίζουν επαγγελματικά σκάκι εδώ και 100 χρόνια, ενώ οι γυναίκες μόνο 30. Η Αλεξάνδρα προχωράει ένα βήμα παραπάνω: «Το σκάκι απαιτεί αυτοσυγκέντρωση. Αν χάσεις την αυτοσυγκέντρωσή σου κάνεις λάθη κι αν κάνεις λάθη χάνεις την παρτίδα. Oι γυναίκες είναι πιο επιρρεπείς στα σφάλματα. Μια κίνησή τους είναι πολύ δυνατή και η αμέσως επόμενη αδύναμη. Oι άντρες σκακιστές έχουν πιο σταθερή απόδοση».
Τελικώς, αυτό είναι καλό ή κακό για τις γυναίκες; Η Αλεξάνδρα είναι απόλυτη: «Όταν έμαθα πως θα γεννήσω ένα κοριτσάκι, το πρώτο πράγμα που σκέφτηκα ήταν “τι ωραία, θα μπορεί να παίξει σκάκι!”, διότι είναι πιο εύκολο για μια γυναίκα να πετύχει στο σκάκι. Λιγότερα κορίτσια παίζουν σκάκι, λιγότερα τουρνουά σε υψηλό επίπεδο, άρα περισσότερες πιθανότητες για ένα κορίτσι να πετύχει».
Το 2001 φτάνει στον τελικό του Παγκόσμιου Πρωταθλήματος Γυναικών, όπου χάνει δύσκολα (το ματς κρίθηκε στο δεύτερο μπαράζ!) από την Κινέζα Ζου Τσεν. Το 2008 είναι περισσότερο έμπειρη και καλύτερα προετοιμασμένη. Νικάει κατά σειρά την Ιρανή Ατούσα Πουρκασιάν, τη Ρωσίδα Τατιάνα Κοσίντσεβα, την Oυκρανή Άννα Oυσένινα και τη Σουηδή Πία Κράμλινγκ. Βρίσκεται ξανά στον τελικό με Κινέζα αντίπαλο, αυτή τη φορά την ανερχόμενη Χόου Γιφάν. Η νεαρή Κινέζα συνοδεύεται από επιτελείο τεσσάρων γκραν μετρ, καθώς και από παράγοντες της χώρας της. Η Κόστενιουκ είχε κοντά της μόνο τον πατέρα της και τον σύζυγό της, ωστόσο ένιωθε πως την υποστήριζε ολόκληρη η Ρωσία!
Μάχη των φύλων
Η Χόου Γιφάν εμφανίζεται πολύ μαχητική και σε κάθε παρτίδα διεκδικεί το μέγιστο δυνατό. Η Ρωσίδα υπερέχει σε θεωρητική προετοιμασία και σε εμπειρία μεγάλων συναντήσεων και τελικώς επικρατεί. Η χώρα της δέχεται τον τίτλο με ενθουσιασμό, κάτι που φαίνεται από τα μηνύματα των Μεντβέντεβ και Πούτιν, αλλά και των φίλων του σκακιού.
Παρότι βγαίνει από αυτή τη δοκιμασία αλώβητη (δεν υπέστη ούτε μία ήττα), δείχνει εξουθενωμένη. Χιλιάδες τα μηνύματα στο site και στο facebook, με πολλά συγχαρητήρια, αλλά και με μία απορία: «Πώς μπορεί να είσαι τόσο κουρασμένη;» Στα ματς του 2001 είχε χάσει 5 κιλά. Το 2008 δεν τόλμησε να ανέβει στη ζυγαριά!
Συζητώντας παλιότερα με τον αρχισυντάκτη του περιοδικού «Σκάκι για όλους», Δ. Σκυριάνογλου, του είπε ότι οι άντρες γκραν μετρ την αντιμετωπίζουν με σεβασμό και είναι έτοιμοι για κάθε αποτέλεσμα. Αλίμονο αν δεν ήταν έτσι. Το Νοέμβριο οργανώθηκε στη Μόσχα το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Μπλιτς (παρτίδες πεντάλεπτης διάρκειας). Τα μεγάλα ονόματα ήταν ο 40χρονος Ινδός παγκόσμιος πρωταθλητής Βισβανάθαν Ανάντ και ο 19χρονος Νορβηγός Μάγκνους Κάρλσεν, ο παίκτης που έφτασε στην πρώτη θέση των διεθνών βαθμών αξιολόγησης. Οι αναμετρήσεις ήταν σκληρές, οι 24 αντίπαλοι έπαιξαν με όλους από δύο φορές και τελικά επικράτησε ο Κάρλσεν. Ωστόσο, την παράσταση έκλεψε η Κόστενιουκ, κερδίζοντας στη μία από τις δύο παρτίδες και τον Ανάντ και τον Κάρλσεν.
Ενδιαφέρον φλας μπακ: Η Oυγγαρέζα Σούζαν Πόλγκαρ, μεγαλύτερη αδελφή της διάσημης Τζούντιθ, ήταν η πρώτη σκακίστρια που κατάφερνε να κερδίζει μεγάλους μετρ και, μιλώντας για την αντίδρασή τους (όλοι απέδιδαν την ήττα τους σε δική τους κακή κατάσταση και όχι στην ανωτερότητα της νεαρής τότε αντιπάλου τους), είχε πει το περίφημο: «Δεν έχω νικήσει ακόμα κανέναν υγιή άντρα!»
Την είπαν Άννα Κουρνίκοβα του σκακιού, αλλά η μεγάλη διαφορά μεταξύ των δύο διασημοτήτων φάνηκε στη συνέχεια. Η μεγάλη τενίστρια, θαμπωμένη από τα φώτα της δημοσιότητας, επηρεάστηκε αρνητικά, η αθλητική της απόδοση έπεσε. Αντιθέτως, η Κόστενιουκ είδε τα μέσα ενημέρωσης ως μέσον περαιτέρω εξέλιξής της, αλλά και προβολής του πνευματικού αθλήματος. Κάθε συνέντευξη, κάθε φωτογράφηση, όπως αυτές για τα περιοδικά «Vogue», «Elle», «Readers Digest» και «Class», ακόμα και η συμμετοχή της ως γκεστ σταρ στην ταινία του Στανισλάβ Γκοβορούχιν με τίτλο «Ευλογημένες οι γυναίκες» («Bless the women») δεν αποτελούσαν ένδειξη καταξίωσης, αλλά σκαλοπάτι για υψηλότερο στόχο. Τα φώτα δεν τη θάμπωσαν, της πρόσθεσαν λάμψη!
BOX
Έχει πει:
«Αν στην προσπάθεια να κάνω το σκάκι δημοφιλές ο ρόλος μου απαιτεί να γίνω σύμβολο του σεξ, είμαι έτοιμη!»
«Στο Διαδίκτυο το σκάκι έχει μεγάλα πλεονεκτήματα σε σύγκριση με άλλα αθλήματα. Χρησιμοποιούμε το Internet, παίζουμε στο Internet, παρακολουθούμε τουρνουά στο Internet και κάνουμε μαθήματα on-line».
«Το σκάκι έχει την ταμπέλα της ανιαρής ενασχόλησης κι αυτό θέλω να το αλλάξω. Θέλω να δείξω πως τα παιδιά μπορούν να παίξουν σκάκι, μπορούν να διασκεδάσουν παίζοντας σκάκι, κι αληθινά διασκεδάζουν παίζοντας μια παρτίδα ή συμμετέχοντας σε κάποιο τουρνουά».
Δύο χρόνια συμπληρώθηκαν από το θάνατο του χαρισματικότερου σκακιστή όλων των εποχών, του Ρόμπερτ Τζέιμς Φίσερ. Έφυγε στις 17 Ιανουαρίου του 2008, σε ηλικία 64 ετών, στη σιωπή της Ισλανδίας. Ο σκακιστικός κόσμος θαύμαζε πολλούς παίκτες, τον Φίσερ τον αγαπούσε. Ο καλύτερος τρόπος για να θυμηθούμε ένα σκακιστή είναι οι δημιουργίες του. Ας παρακολουθήσουμε μια λιγότερη γνωστή παρτίδα του, με σύντομα σχόλια του Λεόν Γκαρσία, από την «Ελ Παΐς»: 
Atom Feed (xml)
