Ο Μανουέλ στο ημίχρονο του Μουντιάλ

Πίσω από τη «βιτρίνα» των σύγχρονων γηπέδων και της διεθνούς αφρόκρεμας του ποδοσφαίρου η καθημερινή ζωή στις παραγκουπόλεις του Γιοχάνεσμπουργκ παραμένει αδυσώπητα σκληρή. Το μαρτυρεί η (χθεσινή) φωτογραφία σε χρονική απόσταση αναπνοής από την έναρξη, την Παρασκευή, του Παγκοσμίου Κυπέλλου στη Νότια Αφρική. (Reuters/Daniel Munoz) . Στη σημερινή ανάρτηση ακολουθούν μερικά αποσπάσματα από τα βιβλία του Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν «Ο σέντερ φορ δολοφονήθηκε το σούρουπο» και «Ποδόσφαιρο: μια θρησκεία σε αναζήτηση θεού» (κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο). Ο Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν, ορκισμένος οπαδός ο ίδιος της Μπαρτσελόνα, αναλαμβάνει να μας εξηγήσει με τη γνωστή ειρωνεία του πώς τα γήπεδα έγιναν καθεδρικοί ναοί, όπου οι οπαδοί «λατρεύουν» τα χρώματα της αγαπημένης τους ομάδας, πώς οι ομάδες έχουν καταλήξει να αντιπροσωπεύουν τα πατριωτικά μας αποθέματα.

"Η Μπάρτσα, κάτι περισσότερο από μία ποδοσφαιρική ομάδα: Για να το καταλάβει κάποιος ξένος θα πρέπει να πάει πίσω στην εποχή του Αδάμ και της Εύας, στις ιστορικές κακοτυχίες της Καταλονίας που από τον 17ο αιώνα βρίσκεται σε διαρκή εμφύλιο πόλεμο, ένοπλο ή μεταφορικό, με το ισπανικό κράτος. Τη δεκαετία του ΄20, το πρώτο γήπεδο της Μπάρτσα, Λες Κορτς, έκλεισε από το δικτάτορα Πρίμο ντε Ριβέρα γιατί οι θεατές σφύριξαν το βασιλικό εμβατήριο και στις πρώτες μέρες του εμφυλίου εκτελέστηκε ο πρόεδρός της Σουνιόλ από ένα φρανκικό απόσπασμα. Με το που τελείωσε ο εμφύλιος οι φρανκικές δυνάμεις κατοχής θέλησαν να μετατρέψουν το Λες Κορτς σε αποθήκη για άρματα μάχης, μετά θέλησαν να αλλάξουν το όνομα σε "Ισπανία" και τέλος έλεγχαν ποιος γινόταν πρόεδρος. Έπρεπε να είναι είτε δηλωμένος φρανκικός, είτε αποδεκτός από το καθεστώς. Μπροστά στην ολοκληρωτική απαγόρευση της συμμετοχής σε πολιτικές οργανώσεις, πολλοί καταλανοί έγιναν μέλη της Μπάρτσα και στο γήπεδο ήταν που άρχισαν να εμφανίζονται οι καταλανικές σημαίες και να ακούγονται ύμνοι που ήταν απαγορευμένοι. Η σημερινή διοίκηση της Μπαρτσελόνα, υπό την προεδρία ενός κατασκευαστή έργων που πλούτισε κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, βάλθηκε να πολεμήσει την ιδέα ότι η Μπάρτσα είναι κάτι περισσότερο από ποδοσφαιρική ομάδα, αλλά δεν μπόρεσε να ξεριζώσει από το λαό αυτή την πεποίθηση."

"Πλάι στο μεγάλο στάδιο υψώνονταν οι υπόλοιπες αθλητικές εγκαταστάσεις του ισχυρού συλλόγου, αν και κανείς δεν είχε μπορέσει να απομακρύνει αποκεί το νεκροταφείο μιας άλλοτε σημαντικής πολιτειούλας, που σήμερα την είχε καταπιεί η μεγάλη Βαρκελώνη. Στο μυαλό του Καρβάλιο στριφογύρισε η θύμηση ότι σ΄ εκείνο το νεκροταφείο ήταν θαμμένη μια παλιά δόξα της ίδιας ομάδας... Ο ποδοσφαιριστής είχε ζητήσει να τον θάψουν εκεί, γιατί έτσι, όταν πια δεν θα μπορούσε να βλέπει τα γκολ στο γήπεδο, θα μπορούσε τουλάχιστον να τα μαντεύει από το μνήμα, ακούγοντας τις κραυγές του πλήθους. Πιθανώς να μπορείς ν΄ ακούς τα γκολ, αλλά πώς ξέρεις ποιος τα βάζει; Ο Καρβάλιο στεκόταν εκεί, μπροστά στην καγκελόπορτα του νεκροταφείου, σε έναν βουβό διάλογο με την παλιά δόξα, κομμάτι κολάζ των παιδικών του χρόνων, όταν η εικόνα του αναπαραγόταν σαν διαφήμιση στις αφίσες που ανάγγελλαν το ματς της Κυριακής και ήταν κολλημένες πίσω από τις τζαμαρίες των πιο πολυσύχναστων καταστημάτων του δρόμου...
"Τα σημερινά γκολ τα έβαλε ο Μόρτιμερ" είπε ο Καρβάλιο με δυνατή φωνή μπροστά στη καγκελόπορτα και στάθηκε προσμένοντας μια πιθανή απάντηση. Άδικα."

"Είναι δύσκολο να εξηγήσεις στον αμερικάνο θεατή ότι ένα σημαντικό κομμάτι της ευχαρίστησης που προκαλεί η επαφή μέσω του ποδοσφαίρου εξαρτάται από τη σαδομαζοχιστική σχέση ανάμεσα σε θεατές και παίκτες, διαιτητές, παράγοντες. Ίσως να είναι ακόμα πρόωρο να τους μυήσεις στη θεϊκή χαρά που νιώθουν κάποιοι οπαδοί και παίκτες όταν κάποιος σπάει το πόδι ενός αντιπάλου, γεγονός που τους επιτρέπει ύστερα να λυπηθούν, να έχουν τύψεις συνείδησης και να συμπαθήσουν πολύ περισσότερο το θύμα από όταν είχε και τα δύο του πόδια σε εξαιρετική κατάσταση. Βέβαια, σε καμία περίπτωση το ποδόσφαιρο δεν είναι μια σχολή αποτυχημένων δολοφόνων όπως το χόκεϊ επί πάγου, σύμφωνα με την αντίληψη Αμερικάνων και Καναδών. Οι αμερικάνοι θεατές είδαν μόνο την πολιτισμένη και ευγενή πλευρά ενός τόσο πανούργου αθλήματος και, παρόλα αυτά, εξακολουθούν να είναι επιφυλακτικοί. Δεν το βλέπουν ακόμη ως μια προσφορά θεάματος που μπορεί να τους συγκινήσει. Αν καμιά φορά μπουν και αυτοί στην παγκόσμια επιχείρηση του ποδοσφαίρου, θα φτάσει η στιγμή να τους αποκαλύψουμε την αλήθεια: ότι ο Μαραντόνα είχε σχεδόν το ελεύθερο για να παίρνει ναρκωτικά, ότι η επιθυμία να σκοτώσεις κάποιο ποδοσφαιριστή δεν είναι αποκλειστικά κολομβιανή, ότι στο ποδόσφαιρο οι αγκώνες έχουν την ίδια σπουδαιότητα με το κεφάλι ή τα πόδια και ότι πρώτο πράγμα που μαθαίνει ένας ξένος παίκτης σε οποιαδήποτε χώρα είναι να φωνάζει στη γλώσσα της το διαιτητή μαλάκα. Αλλά έτσι και ενσωματωθούν κάποια μέρα, την ίδια στιγμή που θα ανακαλύπτουν το διπλό πρόσωπο αυτού του αθλήματος, οι Αμερικάνοι θα αποφέρουν τόσα χρήματα σε αυτή την επιχείρηση, που θα είναι σε θέση να αλλάξουν τους κανόνες του σύμφωνα με τις επιθυμίες τους. Άρα οι εραστές του ποδοσφαίρου θα έπρεπε μάλλον να προσεύχονται στους μικρούς θεούς τους ώστε το ποδόσφαιρο να παραμείνει ένα άθλημα για όχι και τόσο ανεπτυγμένους λαούς όπως οι Αμερικάνοι".

Ο Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν γεννήθηκε στη Βαρκελώνη το 1939 κι έζησε έντονα τη βαρβαρότητα της δικτατορίας του Φράνκο. Στο έργο του, ακόμα και στα αστυνομικά του μυθιστορήματα, παραμονεύουν, σε δεύτερο πλάνο, οι ιδέες του, οι ανησυχίες του για το μέλλον, όχι μόνο της Ισπανίας αλλά και όλου του κόσμου. Έφυγε ξαφνικά, τον Οκτώβριο του 2003, περιμένοντας μία πτήση στο αεροδρόμιο της Μπανγκόκ. Ο πρόωρος θάνατός του άφησε ορφανό τον διασημότερο ήρωά του, τον ιδιόρρυθμο ντετέκτιβ Πέπε Καρβάλιο, ο οποίος πρωταγωνιστεί στα αστυνομικά του μυθιστορήματα που γνώρισαν μεγάλη επιτυχία διεθνώς. Εκτός από τα βιβλία της σειράς Πέπε Καρβάλιο, ο Μονταλμπάν δημοσίευσε ποιητικές συλλογές, μυθιστορήματα και δοκίμια.

(τα αποσπάσματα από τα έργα του Μονταλμπάν δημοσιεύτηκαν στο τεύχος 38 του περιοδικού "Υποβρύχιο". Η φωτογραφία του Γιοχάνεσμπουργκ προέρχεται από το σημερινό "Βήμα").