Σάββατο 19 Ιουνίου 2010

Η ουτοπία της αυριανής μέρας


Μας βαρέθηκε και έφυγε σε ηλικία 87 ετών, στο νησί Λανθαρότ, ο Ζοζέ Σαραμάγκου (στη φωτογραφία με τη σύντροφο της ζωής του Πιλάρ). Ένας ανήσυχος άνθρωπος, ένας μαρξιστής, αλλά και ένας ανένταχτος πολίτης του κόσμου που δεν έχανε τον καιρό του για να μετρήσει τα λόγια του. Χωρίς τυπική ακαδημαϊκή μόρφωση, ουσιαστικά αυτοδίδακτος, πολεμικός και βαθύτατα άθεος. Στα 85 του χρόνια ξεκίνησε ένα οργισμένο μπλογκ όπου έγραφε «όχι μόνο για τον κόσμο που μισεί αλλά και για τον κόσμο που αγαπάει». Σύντομα πρόκειται να κυκλοφορήσει το τελευταίο μυθιστόρημά του «Κάιν» (μετ. Αθηνά Ψυλλιά), το οποίο τον έβαλε για άλλη μια φορά στο «στόχαστρο» της Εκκλησίας, αφού αφηγείται με ειρωνεία τη γνωστή βιβλική ιστορία. Ο ίδιος είχε πει πάντως πως «τα ιερατεία μετά βίας μπορεί να αντέχονται, ο θεός όχι». Το κείμενο που ακολουθεί είναι ένα απόσπασμα από την ομιλία που εκφώνησε ο πορτογάλος νομπελίστας συγγραφέας στο Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ, που έγινε στο Πόρτο Αλέγκρε τον Ιανουάριο του 2005 και δημοσιεύτηκε στην Ελευθεροτυπία στις 27/5/2007.

Οφείλω να σας πω μια κακή είδηση: εγώ δεν είμαι ουτοπιστής. Και μια χειρότερη είδηση: Θεωρώ την έννοια της ουτοπίας ανώφελη και αρνητική, όπως είναι και η ιδέα ότι μετά τον θάνατό μας πηγαίνουμε στον παράδεισο. Θα προσπαθήσω να δείξω στη συνέχεια ότι υπάρχει ένα ζήτημα που είναι οργανικά συνδεδεμένο με την ουτοπία ή με την ουτοπική σκέψη ή με τη διακαή επιθυμία της ανθρώπινης ύπαρξης να βελτιώνει τη ζωή της όχι μόνον υλικά αλλά και πνευματικά και ηθικά: η αναζωογόνηση, η εκ νέου επινόηση της δημοκρατίας. Πριν μιλήσουμε για τον Δον Κιχώτη, πρέπει να πούμε ότι για τα 5 δισεκατομμύρια πρόσωπα που ζουν μέσα στην αθλιότητα η λέξη ουτοπία δεν σημαίνει απολύτως τίποτα (...).

Στην πραγματικότητα, ο Δον Κιχώτης δεν είναι ουτοπιστής. Στο βάθος είναι ένας πραγματιστής με την καλύτερη έννοια της λέξης, γιατί αυτή η λέξη μπορεί να έχει και ένα καλό νόημα. Σίγουρα οι λέξεις είναι κακότυχες. Τις κάνουμε ό,τι θέλουμε. Οταν λέω ότι δεν είμαι ουτοπιστής, οφείλω να πω με κάθε ειλικρίνεια ότι δεν μου αρέσει ο λόγος περί ουτοπίας, επειδή είναι ένας λόγος περί αυτού που δεν υπάρχει.

Ουτοπία, όπως όλοι γνωρίζουμε, είναι ένας ου-τόπος. Δεν γνωρίζουμε ποιος είναι ο δρόμος για να φτάσουμε μέχρι εκεί, ούτε το πότε θα φτάσουμε, ούτε το αν θα φτάσουμε, αλλά το χειρότερο είναι η τρομερή παρεξήγηση στην οποία πέφτουν όλοι όσοι μιλούν για ουτοπία. Στο βάθος ουτοπία πρακτικά σημαίνει ότι εγώ, ως μέλος ενός συνόλου, χρειάζομαι ορισμένα πράγματα, αλλά έχω επίγνωση του ότι δεν μπορώ να τα έχω τώρα -επειδή οι εχθροί είναι πιο ισχυροί, επειδή μου λείπουν τα μέσα, επειδή οι καρποί δεν είναι ώριμοι- και επομένως λέω: καλά, αφού δεν μπορώ να τα έχω τώρα, θα τα αποκτήσω κάποτε. (...)

Η μεγάλη παρεξήγηση στην οποία πέφτουμε όλοι είναι ότι τοποθετώντας στο μέλλον εκείνο που χρειαζόμαστε σήμερα -αλλά που σήμερα δεν μπορούμε να το έχουμε επειδή μας λείπουν τα μέσα- ξεχνάμε κάτι πολύ απλό: αν αυτό που εμείς επιθυμούμε τώρα μπορούσε να υλοποιηθεί το 2043 ή σε 100-150 χρόνια, αν αυτό που για μας τώρα θα ήταν θαυμάσιο, η υλοποιημένη ουτοπία που θα μπορούσαν να έχουν σε 100-150 χρόνια οι απόγονοί μας, ποιος μας εγγυάται ότι θα τους ενδιαφέρει αυτό για το οποίο ενδιαφερόμαστε εμείς σήμερα;

Εγώ νομίζω, πιο απλά, λιγότερο ρητορικά και, αν μου το επιτρέπετε, λιγότερο δημαγωγικά, ότι ο μοναδικός τόπος στον οποίο πραγματικά η εργασία μας μπορεί να έχει αποτέλεσμα και αυτό το αποτέλεσμα μπορεί να αναγνωριστεί, να συζητηθεί και να αμφισβητηθεί από μας, είναι η αυριανή μέρα. Το αύριο είναι η ουτοπία μας. Και με την εργασία που κάνουμε σήμερα, με τις μικρές μας ζωές και με τις σχετικές ελπίδες μας ότι αύριο θα είμαστε όλοι ζωντανοί, θα οικοδομηθεί το αύριο. Ας μη σκεφτόμαστε την ουτοπία.

Οταν ο Μπόρχες γράφει το «Πιέρ Μενάρ, συγγραφέας του Δον Κιχώτη», μιλάει για έναν άνθρωπο ο οποίος αφοσιώνεται στο καθήκον να γράψει τον Δον Κιχώτη παρά το γεγονός ότι αυτός έχει ήδη γραφτεί. Και τον γράφει με τα ίδια ακριβώς λόγια που χρησιμοποίησε ο Θερβάντες. Ενα καθήκον τόσο γιγάντιο, που παραμένει ατελές. Αλλά ο Μπόρχες εστιάζει στο γεγονός ότι ο Πιέρ Μενάρ έγραψε ένα διαφορετικό βιβλίο. Γιατί η λέξη δικαιοσύνη, για παράδειγμα, δεν σήμαινε για τον Θερβάντες, στα τέλη του 16ου και στις αρχές του 17ου αιώνα, αυτό που σημαίνει για μας σήμερα.

Αν υπάρχει κάτι που χρειάζεται σήμερα η αριστερά περισσότερο από κάθε τι άλλο είναι μια ακριβής αναθεώρηση των εννοιών. Οπως έλεγα πριν, οι λέξεις είναι κακότυχες, υπάρχουν για να τις χρησιμοποιούμε όπως μας αρέσει και το χειρότερο είναι ότι μπορεί κανείς να χρησιμοποιεί την ίδια λέξη για να πει πράγματα όχι μόνον διαφορετικά αλλά, πολύ συχνά, απολύτως αντίθετα. Γι' αυτό λέω ότι η πρώτη έννοια που η αριστερά πρέπει να ξαναδεί είναι η έννοια της αριστεράς. Τι είναι σήμερα η αριστερά και πού βρίσκεται; Βρίσκεται εδώ; Σαφώς βρίσκεται εδώ. Αλλά στην πολιτική σφαίρα πολλοί άνθρωποι μιλούν για την αριστερά σαν να επικαλούνται μάταια το όνομα του Θεού. Είχα πει ότι προτείνω να αφαιρεθεί η λέξη ουτοπία από το λεξικό. Οχι, ας την αφήσουν εκεί, αλλά ας την αφήσουν ήσυχη.

Υπάρχει και ένα άλλο ζήτημα που πρέπει επειγόντως να επανεξεταστεί: εκείνο της δημοκρατίας. Η δημοκρατία είναι σήμερα μια δημοκρατία περιορισμένη, εξαρτημένη, ακρωτηριασμένη, επειδή η εξουσία των πολιτών, η εξουσία καθενός από μας, περιορίζεται στην πολιτική σκηνή στο να διώχνουμε μια κυβέρνηση που δεν μας αρέσει και να την αντικαθιστούμε με μιαν άλλη που ίσως να μας αρέσει. Οι μεγάλες αποφάσεις όμως παίρνονται σε μιαν άλλη σφαίρα και όλοι γνωρίζουμε ποια είναι αυτή: οι μεγάλες διεθνείς οικονομικές οργανώσεις, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Παγκόσμια Τράπεζα, η Παγκόσμια Οργάνωση Εμπορίου. Κανένας από αυτούς τους οργανισμούς δεν είναι δημοκρατικός. Πώς μπορούμε να συνεχίζουμε να μιλάμε για δημοκρατία, όταν αυτοί που πραγματικά κυβερνούν τον κόσμο δεν έχουν εκλεγεί δημοκρατικά από τον λαό; (...)

20 σχόλια:

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ είπε...

Ευτυχώς που τα γράφει κι ο Ζοζέ γιατί άμα τα λέμε εμείς δε μας πιστεύουν.

Κατά τα άλλα θα έλεγα "Θεός σχωρέστον", αλλά δεν του αξίζει τέτοια μεταχείριση.

Εξάλλου, μόλις έφτασε στην ου-τοπία.

Ανώνυμος είπε...

Θεωρώ ότι η τελευταία παράγραφος είναι και η μοναδική που έχει κάποιο ουσιαστικό νόημα. Τα υπόλοιπα είναι αμπελοφιλοσοφίες...

Μανώλης Παντελιάς είπε...

Δεν νομίζω ότι είναι αμπελοφιλοσοφίες. Η σημερινή κρίση του καπιταλιστικού συστήματος επιβάλει στην αριστερά να πει με συγκεκριμένο τρόπο τί προτείνει αυτή ως λύση για τη ζωή μας. Αλλά πρώτα πρέπει να ξαναπροσδιορίσει τον εαυτό της και να μην μένει σε παλιές ιδέες που μπορεί να αφορούσαν άλλες εποχές και μπορεί να είναι παροχημένες πλέον. Δεν ξέρω, εγώ αυτά καταλαβαίνω από αυτά που λέει ο Ζοζέ.

1+1=2 είπε...

@Τελευταίος ανώνυμος.Από ένα απόσπασμα πάντως δεν μπορείς να συμπεράνεις,τι γενικά θέλει να πει.
@Παναγιώτης Κονιδάρης.Μπορείτε να μου πείτε αν γνωρίζετε κανέναν που δεν έχει βαφτίσει τα παιδιά του (including you?).Ωραίες αυτες οι ιδέες περί θρησκείας αλλά οι παπάδες,οι μουφτήδες και οι δαλάι γεμίζουν τα ταμεία τους,ανεξαιρέτως,απ'όλους μας.
Όσο για το τι λέει,με το φτωχό μου το μυαλό καταλαβαίνω ότι θέλει βήμα-βήμα να βελτιωθούν τα πράγματα.
Μπορούμε όμως όλοι να φτάσουμε σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο ζωής κάποτε?Μπορεί κάθε άνθρωπος να έχει φαγητό,κατοικία με πόσιμο νερό,κλιματισμό,θέρμανση,πρόσβαση στην εκπαίδευση,ιατροφαρμακευτική περίθαλψη,8 ώρες μη χειρονακτική δουλειά,αυτοκίνητο,pc, πρόσβαση στο internet και όλα αυτά που εμείς οι τυχεροί τα έχουμε και μπορούμε εκ του ασφαλούς να σχολιάζουμε εδώ?
Ε λοιπόν ο πλούτος της γης δεν φτάνει για να ζουν ικανοποιητικά 8 δισ άνθρωποι.Κάποιοι θα είναι ευνοημένοι όπως εγώ,περισσότεροι αδικημένοι.
Είμαι διατεθιμένος να μοιραστώ τα δικά μου με τους υπόλοιπους?Αν ήμουν θα το είχα ήδη κάνει.Είναι διατεθιμένοι 1 δισ άνθρωποι να αφήσουν πολυτέλειες όπως pc,αυτοκίνητο,θέρμανση και κλιματισμό,να κόψουν την ποσότητα τροφής,να δουλεύουν 12 ώρες κλπ ώστε να αποκτήσουν άλλοι 7 δις πρόσβαση σε νερό,φαγητό και εκπαίδευση (και αυτά πάλι λειψά) και να δουλεύουν 15 ώρες και όχι 20.Όχι αλλιώς ήδη θα το είχαν ήδη κάνει.
Θα ρωτήσει κάποιος και τι θέλω να πω.Πιστεύω ότι η λειτουργία όλων αυτών των οικονομικών οργανισμών είναι να κρατάνε ισορροπίες λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω δεδομένα και να αποφεύγουν αναταραχές.Όταν βέβαια χρειαστεί και η μπίλια κάτσει σ'εμάς (που δεν έχει κάτσει ακόμη και ίσως να μην κάτσει ποτέ) θα βρεθούμε στην κατηγορία των αδικημένων και τότε θα συνηδητοποιήσουμε τη δυσάρεστη πραγματικότητα.
Και θα ρωτήσει κάποιος τι μπορεί να γίνει?Η απάντηση είναι ότι ο κύκλος δεν μπορεί να τετραγωνιστεί.

espectador είπε...

Αχ αυτα τα σχολια του καθε πικραμενου...

Ο Ζοζε Σαραμαγκου συντοφευσε την ζωη μας με τα βιβλια του και πλουτισε τον κοσμο εντος μας. Ο θανατος του ειναι πραγματικη απωλεια, οσο κι αν αυτο ακουγεται μελοδραματικο. Ο επαναπροσδιορισμος ορων ειναι αναγκαιος σημερα παρα ποτε. Οπως αλλαζει ο κοσμος πρεπει να αλλαξουν και οι ιδεες που συνηθως ακολουθουν την πραγματικοτητα. Αυτες δηλ. που προσπαθουν να δοσουν λυσεις στα προβληματα των ανθρωπων με ειλικρινεια και αυταπαρνηση. Ειναι δυσκολο σημερα, στην εποχη του "ο σωζων εαυτον σωθητω" να δεις με καινουριο ματι ορισμενες παλιες καταστασεις. Ομως ειναι απαραιτητο τελικα. Παντως η προσπαθεια πρεπει να γινει.

Kostas Oreopoulos είπε...

Αμπελοφιλοσοφίες???
Μα μιλάει για ένα από τα σημαντικότερα πράγματα τις ύπαρξης μας. Τα θέλω μας, την ιεράρχησή τους και τέλος τις επιλογές μας.

Για τον κεντρικό αλγόριθμο της ζωής. Αυτόν που δημιουργεί επιλογές, συγκρούσεις, ρομαντικούς, κυνικούς...
Το blackbox του καθενός από μας.

Παναγιώτης Φρεντζάς είπε...

Μπορεί να διαφωνεί κανείς με τον Σαραμάγκου και τις κάθετες αθεϊστικές του θέσεις, αλλά το να τις ταξινομεί σαν αμπελοφολοσοφίες δείχνει, αν μη τι άλλο, ανεπαρκή κατανόηση των γραπτών του.
Όπως ανεπαρκής κατανόηση είναι, λόγω σημειολογικών ομοιοτήτων, να μπαίνει στο ίδιο καζάνι ο συνειδητά και δογματικά άθεος Σαραμάγκου με τον βαθύτατα θρησκευόμενο Νίκο Καζαντζάκη (γιατί πάρα πολλοί, αν και γνώστες του αντικειμένου, σχεδόν τους παραλληλίζουν). Πολύ περισσότερες ομοιότητες έχει ο Σαραμάγκου με τον Ευγένιο Ιονέσκο, παρότι ούτε ο Σαραμάγκου είχε σχέση με το "παράλογο", ούτε και ο Ιονέσκο με την αριστερά.

Ανώνυμος είπε...

Δε νομίζω ότι με εντυπωσίασε το συγκεκριμένο εδάφιο από τον Σαραμάγκου. Ελπίζω να μην είναι τόσο αντιπροσωπευτικό ή να μην είναι τόσο ευτυχής η μετάφραση.

Τα όσα αναφέρει για τον επαναπροσδιορισμό (και όχι αναθεώρηση) των λέξεων "αριστερά" και "δημοκρατία" είναι σίγουρα πάντα επίκαιρα αν και λίγο κοινότυπα (γιατί στην ουσία δεν προσφέρει κάτι σε αυτήν την κατεύθυνση).

Το παραλήρημά του όμως περί "ουτοπίας" δε νομίζω ότι πείθει:
" Στο βάθος ουτοπία πρακτικά σημαίνει ότι εγώ, ως μέλος ενός συνόλου, χρειάζομαι ορισμένα πράγματα, αλλά έχω επίγνωση του ότι δεν μπορώ να τα έχω"
Η βάση της ουτοπίας όμως είναι ακριβώς ότι ΔΕΝ έχω επίγνωση ότι δεν μπορώ να τα έχω.
Αυτό είναι το δράμα του Δον Κιχώτη, του πραγματικού αριστερού (για όποιον θυμάται πως μοιάζει το είδος αυτό) και όσων αναζητούν την πραγματική "δημοκρατία" σε πείσμα των καιρών.

Ανώνυμος είπε...

Μα αυτό είναι το πρόβλημα. Πως οι αριστεροί που σέβονται τον εαυτό τους γίνονται είτε Δον Κιχώτες, είτε Κουβέληδες. Όλοι οι "ενδιάμεσοι" είναι απλά κόκκινοι φασίστες.

vagkos είπε...

1+1=2 λες "Ε λοιπόν ο πλούτος της γης δεν φτάνει για να ζουν ικανοποιητικά 8 δισ άνθρωποι.Κάποιοι θα είναι ευνοημένοι όπως εγώ,περισσότεροι αδικημένοι."

Σε τι στηρίζεται αυτή η πεποίθηση; Διότι από κει ξεκινά η λογική του οτι δε φτάνουν για όλους, άρα για κάποιους είναι φυσικό να λείπουν, άρα ΟΚ, τι να γίνει; Καταλήγεις οτι είναι φυσικό να υπάρχει αυτή η κατάσταση που επικρατεί σήμερα, και οτι τίποτα δεν μπορεί να γίνει.

Στη δική μου διαίσθηση ο πλούτος της γης φτάνει και περισσεύει για τις ανάγκες των ανθρώπων της. Σκέψου πόσα λεφτά(πόροι) δίνονται για οπλικά συστήματα, πυρηνικά όπλα παγκοσμίως, πόσα σπαταλούνται για ναρκωτικά κάθε είδους, τι εκμετάλλευση δέχονται πληθυσμοί της Αφρικής όπου πόροι των χωρών τους χρησιμοποιούνται από τις σύγχρονες οικονομικά αποικιοκρατικές χώρες. Είναι η απληστία μια από τις μεγαλύτερες πηγές βίας παγκοσμίως, και η εξάλειψή της και μόνο αρκεί για την ανακούφιση και του "τελευταίου" ανθρώπου αυτού του κόσμου.

Μην μιλήσω για έξυπνη διαχείριση πόρων, για κυβερνήσεις που δεν είναι διεφθαρμένες, για την τεχνολογική πρόοδο των τελευταίων δεκαετιών και για άλλους πολλούς θετικούς παράγοντες που σε πολλές περιπτώσεις αυτή τη στιγμή δεν είναι ταγμένοι στη πρόοδο του επιπέδου ζωής των ανθρώπων.

Είναι σχεδόν προφανές (όσο οτι 1 + 1 = 2) οτι οι πόροι φτάνουν. Η κατεύθυνση των πόρων είναι λάθος.
Αν το θες και σε πλαίσιο μαθηματικών, το διάνυσμα έχει υπεραρκετό μέτρο, η κατεύθυνσή του είναι που δε δείχνει σε σωστή μεριά. Μην χάνεις την ελπίδα, λίγο (πάρα πολύ βασικά :P) στρίψιμο θέλει.

Mετοικος στην Νισυρο είπε...

Αυτο που δεν απαντα το κειμενο του Σαραμαγκου,ειναι με τι θα αντικατασταστησουμε τις ουτοπιες δεξιες και αριστερες,εγκοσμιες και υπερβατικες,οι οποιες, σαν τετοιες, επετρεπαν τους ανθρωπους να ονειρευονται ενα καλυτερο αυριο (η μεθαυριο η επεκεινα) και τους ωθουσαν σε συλλογικη δραση.Αν με καποιον τροπο δεν γινεσαι συμμετοχος σε καποιο ονειρο η μυθο με τον διπλανο σου,τι θα ειναι εκεινο που θα σε ωθησει να δουλεψεις μαζι του χωρις ν'αποσκοπεις σε αμεσο οφελος η ανταλλαγμα;Πως τελικα θα συκγροτηθουν μεγαλες συλλογικοτητες χωρις καποιον ενοποιητικο μυθο/ιδεολογια;

Στα ματια μου το προβλημα δεν ειναι η ουτοπια σαν τετοια αυτη καθ'αυτη,οσο το γεγονος οτι οι ουτοπιες του τελευταιου αιωνα εχουν εκπεσει στα ματια του συγχρονου ανθρωπου,οχι μονο σαν αποτυχημενες η ηττημενες,αλλα ακομη χειροτερα,σαν υποπτες οτι χρησιμοποιηθηκαν σαν εργαλεια εκμεταλλευσης ιδεαλιστων ανθρωπων, απο αυτους ακριβως που θα επρεπε να υπερασπιζονται την καθαροτητα τους.
Σιγουρα δεν υπαρχει ευκολη απαντηση στο ερωτημα "υπερ η κατα της καθε ουτοπιας" ωστοσο οι ανθρωποι δεν κανουν ευκολα χωρις καμμια πιστη (και μ'αυτο εννοω μια αληθεια που την αποδεχεσαι αξιωματικα σαν τετοια,χωρις να μπορεις να την αποδειξεις,συνηθως ηθικης η πολιτικης μορφης).
Ισως λοιπον το προβλημα να ειναι οτι θα πρεπει οι διαφοροι τεχνικοι της εξουσιας (εγκοσμιας η υπερβατικης) να ξαναεξετασουν τις διαλεκτικες τους και τον τροπο που απευθυνονται στo εκκλησιασμα τους,αν δεν θελουν να ξημερωσει αυριο μεθαυριο ενας πολυ αγριος κοσμος.
Η λυση του Σαραμαγκου (καμια ουτοπια) απαιτει την ταυτοχρονη συνειδητοποιηση ολων των ανθρωπων για να υπαρξει συλλογικη δραση, και ειναι,κατα την γνωμη μου,και αυτη ουτοπικη.
Η ομιλια αποτελεσε μερος μιας συζητησης με θεμα "Ουτοπια και Πολιτικη" που εγινε στο Πορτο Αλλεγκρε,οπου τον ρολο της ουτοπιας σαν δυναμη κοινωνικης αλλαγης υπερασπιστηκε ο Εντ.Γκαλεανο.

http://www.newint.org/features/wsf2005/
150205.htm

ΥΓ:Ξαναδιαβαζοντας το κειμενο πριν το στειλω μου εκανε εντυπωση κατι που εγραψα αυθορμητα,επηρεασμενος απο τον Νιονιο.Με το να αποκαλω ολους οσους χειριζονται τις καποτε ουτοπιες,στις μερες μας, τεχνικους της εξουσιας,τους καταλογιζω προθεση χειρισμου των ανθρωπων.Ισως αυτο να ειναι αληθεια σημερα,αλλα δεν νομιζω οτι ηταν παντοτε ετσι,οποτε το προβλημα μετατιθεται.Σημερα μυθοι,παραμυθιες και ουτοπιες ειναι στα χερια ανθρωπων που οι ιδιοι δεν τους πιστευουν αλλα απλως τους χρησιμοποιουν για τους σκοπους τους.Αλλα ο καλος αφηγητης γοητευεται και ο ιδιος απο την εξιστορηση του,και αγαπαει το ακροατηριο του..

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ είπε...

@1+1=2
Δεν ξέρω πώς σας πέρασε η ιδέα ότι τα έβαλα με την καθελογίτικη Εκκλησία. Περίεργο, γιατί συνήθως αυτή τα βάζει μαζί μου. Κι όσο για τον πλούτο της μάνας γης, πρόσφατη έρευνα (του 2008) έδειξε ότι αν μοιράζονταν εξίσου ο παραγόμενος πλούτος (τι έρευνα δηλαδή, μια απλή διαίρεση κάνανε), τότε ΟΛΟΙ οι άνθρωποι θα ζούσαν με 3000 δολλάρια το μήνα. Σε μια τέτοια προοπτική είμαι έτοιμος να παραχωρήσω΄τα επιπλέον εισοδήματά μου :-)

@Μέτοικος
Πολύ ενδιαφέρουσα η τοποθέτησή σου. Άραγε τί είναι αυτό που χαρακτηρίζει κάτι ως ουτοπία, όταν ακόμα και ο Μορ, ο γεννήτορας του όρου, την περιέγραψε με λεπτομέρειες; Γιατί, θέλω να πω, να είναι μια ιδεατή και απραγματοποίητη κατάσταση η λεγόμενη ουτοπική και να μην είναι απλά η κοινωνική αδράνειά μας (μαζί με χίλιους δυο ακόμα λόγους) αυτή που την κάνει απροσπέλαστη;

Να μην τα πολυλογώ, έχεις νομίζω δίκιο, το να ζήσει κανείς χωρίς "ουτοπίες" είναι και ουτοπικό και άνευ νοήματος. Παρ'όλα αυτά δε νομίζω ότι ο Σαραμάγκου απέρριπτε την ουτοπία ως λύση. Μάλλον τον επαναπροσδιορισμό της αναζητούσε. Δεν πρόλαβε.

1+1=2 είπε...

Παναγιώτη ως προς το θέμα της θρησκείας ήθελα να επισημάνω την κριτική του καναπέ.Όχι κάτι για΄σένα :)
Ως προς την έρευνα που αναφέρεις και τη λογική του vagkou θα μου επιτρέψετε να έχω αμφιβολίες.
Πρώτα δεν έχω υπόψη μου αντίστοιχες έρευνες που να υποστηρίζουν ή να αντικρούουν τη αρχικό και βασικό μου επιχείρημα.
Έπειτα τέτοιες έρευνες συνήθως είναι βολικές για όλους και προωθούνται για να δίνουν ελπίδες στους ανθρώπους.Οι άνθρωποι πάλι που διενεργούν αυτές τις έρευνες,μπορούν να βγάλουν ό,τι αποτέλεσμα θέλουν,όχι απαραίτητα βέβαια για να ικανοποιήσουν κάποιους,απλά τυχαίνει.Κοινώς μπορούν να κάνουν το άσπρο μαύρο και αντίστροφα.Αυτό βέβαια είναι θέμα της διαφθοράς στην επιστήμη και απαιτεί πολλή συζήτηση.
Οπότε πρέπει να πάμε στην απλή λογική που συνήθως δίνει τις καλύτερες λύσεις.
Τι λέει αυτή η κοινή λογική?Για να δώσω ένα παράδειγμα,φαντάσου 1 δισ Ινδοί,1 δις Κινέζοι και 500 εκ. Αφρικανοί να αποκτήσουν και να ανοίξουν συγχρόνως το κλιματιστικό τους που τους είναι περισσότερο απαραίτητο απ'ότι σ'εμάς στην Ελλάδα,λόγω του υγρού τους κλίματος.Δεν θα πάθει black out ο πλανήτης?
Τα 3000 πράσινα που αναφέρεις δεν θα είναι λίγα για να ζήσουμε,όταν οι τιμές των προϊόντων θα αυξηθούν λόγω του ότι ο κινέζος που τα βγάζει τώρα με 100 πράσινα θα αμοίβεται με 3000 πράσινα?Όλα είναι ένας φαύλος κύκλος.Αν όλοι αμοίβονται με 3000 και πχ η τιμή του κινητού πάει στα 1000,η τιμή του αυτοκινήτου στα 100000, δεν θα ανγκαστούμε το 2010 να ζούμε με όρους 1990?
Θα δώσω κάτι άλλο αριθμητικό.Όταν τα ετήσια κέρδη της BP 4ης μεγαλύτερης εταιρίας στον κόσμο είναι μόλις 16 δισ,και τα χρέη της Ελλάδας 30ης οικονομίας στον κόσμο είναι 330 δισ τότε πώς μπορούμε να μιλάμε για αυτάρκεια?
Ως προς το θέμα του Σαραμάγκου και του κάθε Σαραμάγκου (χωρίς να το λέω υποτιμητικά για να μην δεχτώ και κανένα σχόλιο του PFREN),μπορεί να μας δίνει ελπίδες.Μπορει να έχει τις όποιες αγνές προθέσεις,αλλά μήπως αυτές οι ελπίδες είναι φρούδες?Μήπως τα κείμενα του γίνονται ανάρπαστα για να πουληθούν ελπίδες με αντίτιμο την υπακοή?
Και για να τελειώσω δεν αισθάνομαι καμία απογοήτευση για τα παραπάνω,αλλά την ανάγκη να δούμε αντικειμενικά τα πράγματα.

Ανώνυμος είπε...

@ vagkos :
φίλε κάνεις ένα βασικό λάθος. Τα λεφτά δεν είναι πόροι. Ο πλούτος της γης δεν είναι τα λεφτά.

@ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ
ο γεννήτορας του όρου ΟΥΤΟΠΙΑ δεν είναι ο Τόμας Μορ. Αυτός άργησε περίπου 1900 χρόνια για να ανακαλύψει τον όρο.

vagkos είπε...

γιατί τα λεφτά δεν είναι "πόροι"; δεν το καταλαβαίνω. Δεν είπα οτι μόνο τα λεφτά είναι πόροι, είπα και αυτά είναι πόροι. Αφού και κατέχοντας κάποια χρήματα ( τα οποία προέρχονται από πώληση φυσικών πόρων, εργασίας κ.λ.π. ) μπορείς να βελτιώσεις το επίπεδο ζωής.

Φυσικοί πόροι δεν είναι, πόροι πάντως είναι (αφού καλύπτουν ή μπορούν να καλύψουν ανάγκες).

Και ναι, αρκούν οι πόροι (κάθε είδους) παγκοσμίως για να καλύψουν τις ανάγκες όλων των ανθρώπων.

vagkos είπε...

κάτι ακόμα ως προς τα λεγόμενα του φίλου 1 + 1 = 2

Συνήθως βολικό είναι κάτι που σε επαναπαύει, που σε κάνει να μην ανησυχείς ιδιαίτερα, να χαλαρώνεις. Βολικό λοιπόν δεν είναι να σκεφτείς οτι οι πόροι φτάνουν, άρα με συντονισμένη προσπάθεια και συνεχή βελτίωση των κομματιών τσούκου τσούκου μπορεί να βελτιωθεί η θέση (μιάς και φιλοξενούμαστε σε σκακιστικό blog!). Βολικό είναι να σκεφτείς: Η θέση δεν βελτιώνεται με τίποτα, έτσι είναι και έτσι θα είναι, ονομάζοντάς αυτό αντικειμενικότητα.
Αυτή η αντικειμενικότητα μέχρι να αποδειχθεί οτι στέκει, νιώθω οτι φέρνει πιο κοντά σε βόλεμα απ'ότι η οπτική που παρέθεσα στο πρώτο μου post, που είναι η δύσκολη λογική του να ψάξεις τι μπορεί να γίνει και να το κάνεις.
Με κάθε σεβασμό πάντα :)

Ανώνυμος είπε...

@ vagkos
Όταν σε μια "συζήτηση" σαν την παραπάνω λέμε πόροι, εννοούνται οι φυσικοί πόροι.
Το καπιταλιστικό σύστημα που στηρίζεται στην αέναη υλική παραγωγή και κατανάλωση σε έναν πλανήτη με περιορισμένους φυσικούς πόρους είναι καταδικασμένο.
Ο κόσμος αργεί αλλά κάποτε θα συνειδητοποιήσει την τεράστια καπιταλιστική στρέβλωση που μας έχει επιβληθεί. Θα κατανοήσει ότι ένα μάτσο χρήματα έχουν λιγώτερη ουσιαστική αξία από ένα κιλό ψωμί.

Αλλά η βελτίωση του επιπέδου ζωής είναι συνδεδεμένη με τη δυναμική της ελεύθερης και ανοικτής δραστηριοποίησης των ανθρώπων σε αποφασιστικούς ρυθμιστές των σχέσεων ανάμεσα στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα και στην κοινωνική παραγωγή.

Ίσως να υπάρχει και άλλος δρόμος, αλλά για την ώρα αυτός μου φαίνεται μονόδρομος.

Είναι περίεργο, αλλά το Internet και τα κινήματα που αναπτύσσονται σε αυτό, ίσως πετύχουν αυτήν την αναστροφή στην καπιταλιστική έξη.

Vlassis είπε...

Τα χρήματα δεν είναι πλούτος. Οι φυσικοί πόροι (πρώτες ύλες) είναι ο πραγματικός πλούτος της γής. Απόδειξη αυτού είναι ότι σε σημαντικά ιστορικά οικονομικά γεγονότα, το να έχει χρήματα ήταν άχρηστο (από ιστορικές καταγραφές, χρειάζονταν χιλιάδες δολλάρια για να αγοράσεις ένα φρούτο κατά τη διάρκεια του χρηματιστηριακού κραχ των Η.Π.Α. το 29, το γνωρίζουμε επίσης από την κατοχή στην Ελλάδα με τους συνεχείς πληθωρισμούς κλπ κλπ)
Ένα πολύ καλό ντοκυμαντέρ που εξηγεί πώς οι τράπεζες δημιουργούν χρήμα απο αέρα κοπανιστό ,και σε αντάλλαγμα παίρνουν συμβόλαια χρέους,είναι το money as a debt, το οποίο κυκλοφορεί και εξηγεί όλο το ψέμα αναφορικά με το τι είναι χρήμα και για ποιο λόγο εφευρέθηκε.
Ο καπιταλισμός έχει ημερομηνία λήξης και η ημερομηνία αυτή θα έρθει την ώρα που αυτοί που έχω τον ψεύτικο πλούτο στα χέρια τους (χρήματα, πολυτελή σπίτια αυτοκίνητα κλπ)θα ανακαλύψουν ξαφνικά ξυπνώντας μία μέρα ότι όλα αυτά που έχουν δεν τους φτάνουν για να έχουν νερό και φαγητό.
Μα είναι δυνατόν να μην έχουμε φαγητό θα αναρωτηθεί κάποιος.
Η απάντηση είναι ναι.
Αυτό θα συμβεί γιατί ο καπιταλισμός λειτουργεί δημιουργώντας προβλήματα και πουλώντας λύσεις.
Στην υγεία για παράδειγμα όλες οι προσπάθειες της επιστήμης είναι να γιατρέψουν αρρώστιες και όχι να διδάξουν τους ανθρώοπους για το πως δεν αρρωσταίνεις και να επιστήσουν εκεί την έρευνά τους.
Στην καλλιέργεια της γης οι καλλιεργητές είχαν ένα επίπεδο ζωής Α, όταν οι επιστήμονες τους είπαν ότι ξεχάστε ότι κάνατε μέχρι σήμερα και χρησιμοποιήστε υβρίδια για πολύ μεγαλύτερες παραγωγές και μεγαλύτερα κέρδη τον έκαναν.Τους έδιναν άλλωστε δωρεάν τα υβρίδια των σπόρων και τους υπόσχονταν τεράστιες παραγωγές. Όταν τα αποτελέσματα των υβριδίων ήταν πενιχρά καιξανααπευθήνθηκαν στους επιστήμονες αυτοί τους είπαν φυσικά και είναι έτσι αφού δεν χρησιμοποιήσατε λιπάσματα. Και μετα λιπάσματα όμως δεν έκαναν δουλειά γιατί τα φυτά τους αρρώσταιναν.Οι επιστήμονες και πάλι είχαν την λύση...ράντισμα... Οι ποσότητες τότε ήταν πολύ μεγαλύτερες, αλλά το κόστος για τα λιπάσματα,τα ποτίσματα και ραντίσματα ήταν τεράστιο. Τότε τους υποσχέθηκαν επιδοτήσεις. Χωρίς τις επιδοτήσεις δεν έχουμε αγρότες σήμερα. Ο καπιταλισμός έχει θέσει σε εγαρμογή το επόμενο στάδιο, τα μεταλλαγμένα και τη μεταλλαγμένη γεωργία. Ο αγρότης ήδη έχει καταστρέψει το χωράφι του με τα χημικά και είναι έρμαιο στις αποφάσεις των επιστημόνωνπου θα του πουν τι να καλλιεργήσει. Ήδη ο αγρότης, (πρωτογενής τομέας), είναι δανεισμένος μέχρι εκεί που δεν πάει και η περιουσία του πηγαίνει στις τράπεζες. Τώρα λόγω ελλείψεως κεφαλαίων οι επιδοτήσεις μειώνονται και με την δουλειά που κάνει, πολύ απλά δεν βγαίνει...
Σύντομα λοιπόν θα αρνηθεί να πουλήσει τα προϊόντα του σε μεσάζωντες. Προτιμάει ήδη να μειώσει την παραγωγή του στο 1/10 και να προωθήσει ο ίδιος την παραγωγή του (οριζόντια διακίνηση προϊόντων).
Αυτές οι αλλαγές οι οποίες δεν συμβαίνουν στην Ελλάδα αλλά στο κόσμο, πολύ γρήγορα θα έχουν άμμεσο αντίκτυπο παντού.
Η αριστερά όπως αναφέρθηκε και εδώ θα όφειλε να δώσει λύση, γιατί λύση υπάρχει, όμως η απάντηση δεν θα έρθει ούτε από την αριστερά ούτε από ειδικούς και από σοφούς. Όπως αναφέρει πολύ ορθά ο Ζοζέ Σαραμάγκου, η απάντηση μπορεί να έρθει από εμάς αύριο το πρωί.
Το αύριο είναι η ουτοπία μας.
Κάθε μέρα ξυπνάμε διεκδικώντας τα πάντα.

Παναγιώτης Φρεντζάς είπε...

Σωστός ο Γιώργης.
Το καπιταλιστικό σύστημα θα μπορούσε να δουλέψει (ίσως), αν τηρούνταν ορισμένες βασικότατες προϋποθέσεις: Ο νομοθετικός έλεγχος να μην γινόταν από έμμισθους του ίδιου του συστήματος, να μην ήταν τα κέρδη ιδιωτικά και οι ζημίες δημόσιες, και τέλος αν η εργατική βάση (που είναι ο κινητήρας όλων ανεξαίρετα των κοινωνικών συστημάτων) ασχολιόταν με το ταψί του γλυκού, και όχι την καραμέλα που τις πάσαρε το αφεντικό προ αμνημονεύτων χρόνων (τι έχει και δε λυώνει η γ@μημένη;).

Mετοικος στην Νισυρο είπε...

José Saramago : «Η Αριστερά δεν έχει την παραμικρή γ@μημένη ιδέα για τον κόσμο στον οποίο ζει»

http://inconue.wordpress.com/2010/06/24/jose-saramago-la-gauche-n%e2%80%99a-pas-la-moindre-putain-d%e2%80%99idee-du-monde-dans-lequel-elle-vit/